شيخ محمد حسين كاشف الغطاء[2]

 آن چه از مجموع ادله استفاده مى‏شود ، اين است كه غناى حرام ، آهنگ‏ها و صداهايى است كه غالبا اهل گناه و بى‏بند و بار به كار مى‏گيرند و در نفس انسان ، نوعى سبكى و طرب پديد مى‏آورد ؛ به نحوى كه اغلب ، شهوت حيوانى به وسيله آن برانگيخته شده و بدن را به رقص و حركات سبك وامى‏دارد ، انسان توازن عقلى خويش را از دست مى‏دهد و شهوت‏رانى و هوس‏بازى و كارهاى سبك برايش لذت‏بخش مى‏گردد ، به ويژه آن گاه كه برخى مسائل لهو و لعب مانند تار و نى و امثال آن ضميمه شود .

ولى جز آن ، يعنى صداهاى خوبى كه در دل انسان خوشحالى يا غم يا روحيه جنگى و حماسى پديد مى‏آورد و با توازن عقلى و آرامش نفس و ركود شهوت است ، مباح است . بلكه از برخى روايات بر مى‏آيد كه چنين صداى خوشى از ديدگاه شرع پسنديده است ، به خصوص در قرائت قرآن ؛ چرا كه آهنگ خوش ، بر زيبايى قرآن مى‏افزايد و آن را موثرتر مى‏سازد . و در روايت است كه صدايت را در قرائت قرآن آهنگين ساز ؛ چرا كه خداوند ، صداى خوب را دوست مى‏دارد: «رجع بالقرآن صوتك فان اللّه يحب الصوت الحسن» .

خلاصه آن كه كشيدن صدا و نيكو ساختن آن و در گلو چرخاندنش ، به طور مطلق ، غناست ، ولى بخشى از آن حرام است ، و آن ، جايى است كه موجب سبكى و جلفى و از دست دادن توازن عقلى باشد كه در زبان دين ، به نوع «آوازهاى مخصوص اهل گناه» گفته شده است . و بخش ديگر مباح يا مستحب است و آن ، جايى است كه به آن مرتبه نرسد ؛ هر چند موجب خوشحالى و نشاط شود يا غم‏انگيز و گريه‏آور يا مايه پند و موعظه باشد ؛ و چنين نوعى ، نيكو است ، به خصوص اگر اين نغمه لطيف در قرآن و دعا و شعر و هر موقعيت مناسب ديگر باشد .

رواياتى هم كه وارد شده و حاكى است كه پيامبر ، «حدى» خواندن عبداللّه بن رواحه را كه صدايى خوب داشت ، تقرير و امضا كرد يا احاديثى كه آوازخوانى زنان آوازخوان را در عروسى‏ها و شادمانى‏ها مجاز مى‏داند ، بر همين مورد تنزيل مى‏شود و آن گونه كه فقها يادآور شده‏اند ، از موارد استثنا از غناى حرام نيست .