آيتاللّه آقا شيخ محمد حسين كاشف الغطاء قدسسره
مرتضى مدرسى چهاردهى
شيخ محمد حسين كاشف الغطاء از بزرگان دانشمندان اسلامى بود كه تقريباً هشتاد سال پيش در نجف اشرف متولد گرديد و پس از ختم تحصيلات عالى خود در آن سامان براى مطالعه و تحقيقات ادبى و اجتماعى به ديار سوريه و مصر شتافت و با دانشمندان بزرگ آنجا ملاقات و مصاحبهها نمود و پس از مرگ برادر خود رياست روحانى به او منتقل گرديدو تا اواخر عمر مشغول تأليف و تصنيف و تدريس و امامت بود و از محضر بسيارى از دانشمندان ايرانى مقيم نجف اشرف مانند آخوند ملا محمد كاظم خراسانى و سيد محمد كاظم يزدى و ميراز محمد على مدرس رشتى چهاردهى ، استفادههاى علمى و ابدى نمود و تقريباً تحصيلات عالى خود را نزد آنان تكميل كرده .
از معروفترين تأليفات او كتاب الدين والاسلام ، و المراجعات الريحانيه ، والايات البينات ، و اصل الضيعه ، و فردوس الأعلى و تحرير المجله مىباشد و با امين ريحانى نويسنده معروف سوريهاى ، مكاتبه داشته و مجموعه نوشته به اين دو دانشمند نامى به نام المراجعات ريحانى است كه در دو جلد در صيدا به چاپ رسيد .
و كتاب تحرير مجله او مقايسهاى است از قانون مدنى عراق يا فقه شيعه كه از مهمترين كتابهايى است كه تا كنون در حقوق اسلامى و مذهب جعفرى تأليف شده اين كتاب در پنج مجلد مىباشد و مورد استفاده استادان دانشكده حقوق در جهان اسلامى است .
سفرنامه ناصر خسرو علوى شاعر و حكيم معروف ايرانى را به عبرى ترجمه نمود و كتاب اصل شيعه او تا كنون هفت مرتبه در عالم عربى چاپ و به فارسى ترجمه شده و دو مرتبه در تهران منتشر گرديده .
اين كتاب از كتابهايى است كه مورد توجه خاورشناسان قرار گرفت و شيعه را با اين كتاب تا اندازهاى شناختند و به اصول معتقدات اماميه پى بردند .
كاشف الغطاء يك روحانى ساده نبود ، بلكه از رجال بزرگ سياست در عالم اسلاميت به شمار مىرفت . و مكرر به ايران و سوريه و فلسطين مسافرت نمود و درباره اوضاع و احوال مسلمانان مقالهها نوشت و خطابهها ايراد كرد و مردم را عليه جور و ستم و سياست بيگانگان بشورانيد و حقاً يكى از بزرگان و دانشمندان فداكار جهان اسلامى به شمار مىرفت و هزاران نفر در عراق عرب و و شام پيرو او بودند و در امور دينى و سياسى از وى تقليد مىنمودند .
مشهورترين مسافرت او به سوى فلسطين بود كه چندى پيش در كنگره بزرگ اسلامى در بيت المقدس شركت كرد و با جناب آقاى سيد ضياء الدين طباطبايى ـ كه در آن هنگام از رؤساى برجسته كنگره مزبور بود ـ همكارى نزديك داشت و پس از پايان كنگره درنماز جماعتى كه هزاران نفر از ملل متنوعه اسلامى شركت داشتند ، امام جماعت شد و آياتى درباره توحيد و اتفاق كلمه مسلمانان درنماز جماعت قرائت نمود كه تا ساليان دراز اثرات آن در جامعه مسلمانان هويدا خواهد بود .
كاشف الغطاء به زبان فارسى و عربى توانا بود ، خطابههايى به هر دو زبان ايراد مىكرد و از شعرا و ادباى نامى عالم عربى به شمار مىرفت و اشعار او در جوانى مكرر در مجلات و جرايد عربى چاپ و منتشر مىشد .
و كتابخانه كاشف الغطاء در نجف مشهورترين و نفيسترين كتابخانههاى عراق محسوب مىشود و همان اندازه كه كتابخانه ملك در تهران مشهور است ، به همان اندازه كتابخانه كاشف الغطاء در عالم عربى معروف مىباشد .
جوانان تحصيلكرده و روشنفكران عالم اسلامى توجه مخصوص به كاشف الغطاء داشتند و او را پيشواى روحانى و سياسى خود مىدانستند و در مشكلات ادبى و علمى از او پرسش مىنمودند و كتاب اغانى ابوالفرج اصفهانى را كه در 24 مجلد مىباشد ، درباره موسيقىدانان عرب كه از شاهكارهاى ادبيات به شمار مىرود ، در جوانى تلخيص كرده و رساله كوچكى از آن را در اين اواخر به چاپ رسانيد كه مورد توجه قرار گرفت .
از ادبيات و تاريخ ايران كاملاً آشنا و مطلع بود و گاه گاهى در ضمن صحبت و خطابه از امثال فارسى شاهد مىآورد و به ايران و ايرانى خوشبين و علاقهمند بود و با بسيارى از فضلا و دانشمندان ايرانى مكاتبه و دوستى داشت ؛ از اين جهت بود كه هر چندى يك مرتبه به ايران مىشتافت و ديدارى از دوستان و ياران خود تازه مىكرد .
روحانى و روحانىنما بسيار است ، ولى كسى كه دانشمند باشد ، انگشتشمار است . كاشف الغطاء از دانشمندان بزرگ عالم اسلامى است كه قطعاً تاريخ علمى و سياسى و ادبى عالم عربى خصوصاً ، و عالم اسلام عموماً ، او را فراموش نخواهد كرد چه خدماتى كه درباره اتحاد اسلامى و اتحاد عالم عرب نمود ، فراموش نشدنى است !
نگارنده اين سطور ، هفتهاى يك بار در ايام تحصيل در نجف اشرف به حضورش شرفياب مىشد و از اطلاعات گرانبها و بسيار نفيس او بهرهها برد و در خطابههايى كه در نجف با حضور هزاران نفر ايراد مىنمود ، مانند بسيارى از جوان پرشور اسلامى ديگر شركت مىكرد . خطابههاى او انسان را به ياد بزرگان و مجاهدان صدر اسلام مىانداخت .
آيين اسلام: مقاله بالا را دانشمند محترم آقاى مرتضى مدرسى چهاردهى به مناسبت چهلمين روز وقات آيتاللّه شيخ محمد حسين آل كاشف الغطاء (اعلى اللّه مقامه) براى درج فرستاده بودند كه متأسفانه به واسطه تعطيل يك ماهه مجله در چاپ آن تأخير شد .
انتشار وفات علامه كاشف الغطاء
شب سهشنبه هفته گذشته ، در حدود ساعت يازده بعد از ظهر بود كه اتومبيل حامل جنازه مرحوم آيتاللّه آقاى شيخ محمد حسين كاشف الغطا ، در حالى كه عده زيادى از ايرانيان و شيعيان عراق آن را تشييع مىكردند ، با تجليل بىنظيرى وارد بغداد گرديد و به وسيله قطار مخصوص از بغداد به كربلاى معلاّ انتقال داده شد تا با اتومبيل به نجف اشرف حمل گردد و در آرامگاه مخصوص خانوادگى آن مرحوم به خاك سپرده شود .
در مراسم مزبور عده بسيارى از مردم زار زار مىگريستند و جنازه فقيد در كاظمين و كربلا و نجف اشرف طواف داده شد و تجليلات فوق العاده از طرف ملت به عمل آمد و هزارها نفر از تشييع كنندگان گريه كرده ، سينهزنى مىنمودند و مانند روزهاى عزا ، زارى و ندبه مىكردند و آن شب جنازه در حرم مطهر به امانت گذاشته شد و روز بعد در نجف اشرف كه روضه منوره حضرت على بن ابى طالب عليهالسلام امام شيعيان در آنجا واقع است ، به خاك سپرده شد .
ضمناً راديو بغداد بعد از آن كه خبر درگذشت آيتاللّه كاشف الغطاء را انتشار داد ، برنامه عادى خود را تعطيل و قطع كرد و به تلاوت كلام اللّه مجيد مشغول شد . در كرند نيز بازار و دكاكين سه روز تعطيل گرديد .
فقيد سعيد طبق يك گزارش دقيق ، بامداد روز سه شنبه پس از اداى نماز صبح به سكته قبلى در گذشته و به سن هشتاد سالگى دار فانى را وداع گفتهاند . صبح روز پنجشنبه هفته گذشته در مسجد سلطانى از طرف دولت ، مجلس تذكرى بدين مناسبت تشكيل گرديد .
آيين اسلام: به راستى ، ارتحال حضرت آيتاللّه آقاى آقا شيخ محمدحسين كاشف الغطاء براى عالم اسلام ضايعه بسيار بزرگ و جبرانناپذيرى مىباشد . ما اين سوگ عظمى را به كليه برادران مسلمان و مخصوصاً به علماى اعلام و مراجع تقليد تسليت مىگوييم .
مجله آئين اسلام ، سال هشتم ، ش 39 مسلسل 36 ، شنبه اوّل آبان 1333 ش / 25 صفر 1374 ق ، ص15 .
مجله آئين اسلام ، سال هشتم ، ش 31 مسلسل 318 ، شنبه 9 مرداد 1333 ش .