چکیده

طب ایرانی، بر پایه‌ی فلسفه و مبانی خاص خود، مجموعه‌ای از علوم نظری و عملی است که از سوی حکمای ایرانی در قرون مختلف باهدف حفظ سلامت و جهت پیش‌گیری و درمان بیماری‌ها به کار گرفته می‌شده است. طب ایرانی در دوره تمدن اسلامی به ویژه سده‌های چهارم تا ششم هجری با ظهور مشاهیری همچون علی بن ربن طبری، محمد بن زکریای رازی، علی بن عباس اهوازی، شیخ‌الرئیس ابوعلی سینا و حکیم جرجانی به شکوفایی علمی منحصر به فردی رسید و به پارادایم غالب دانش پزشکی در شرق و غرب تا قرن ۱۷ میلادی بدل می‌شود.

این پژوهش بر آن است که طب ایرانی را در دو مبحث مبانی طب نظری و طب عملی در فرهنگ و تمدن اسلامی تا پایان قرن پنجم هجری مورد بررسی قرار دهد؛ زیرا طب ایرانی، مانند طب یونانی، چین و هند در جایگاه یک «مکتب» شناخته‌شده مطرح نیست و چنین می‌نماید که طب ایران دنباله رو دیگر تمدن‌های طبی بوده است. بر این اساس، پژوهش حاضر باهدف بررسی مبانی نظری و عملی طب ایرانی در پی پاسخ‌گویی به سوالاتی است که: «مبانی نظری و عملی طب ایرانی چیست و مهم‌ترین مبانی و شاخصه‌های مکتب طب ایرانی چیست؟» برای پاسخگویی به سوال فوق، این فرضیه به آزمون گذاشته شده است که: «طب ایرانی با دارا بودن مبانی نظری و عملی ویژه یک مکتب طبی کامل است». روش انجام این تحقیق، توصیفی- تحلیلی با استناد به منابع اصلی و مطالعات کتابخانه‌ای بوده است. با توجه به یافته‌ها و تطبیق آن‌ها با اصول یک مکتب طبی، می‌توان گفت طب ایرانی شاخصه‌ها و اصول و مبانی یک مکتب طبی مستقل را دارا می‌باشد. با وجود اهمیت و جایگاه طب ایرانی در جامعه بین‌الملل هنوز پژوهش مستقل در حوزه شناخت طب ایرانی به عنوان مکتب انجام نشده است.