به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی( تبلیغ نیوز)، آیت الله احمد مبلغی استاد درس خارج حوزه در دومین پیش نشست همایش «الهیات خدمت» با موضوع «فقه امداد» که به همت پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی، با همکاری پژوهشکده فقه و حقوق و مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، گفت: امداد اجتماعی به دو شکل است؛ یک نوع آن در زمانی انجام می شود که فرد یا افرادی در جامعه دچار مشکل یا بحرانی شده باشد و دومین نوع آن کمک های معمول به افراد جامعه در شرایط غیربحرانی است.
وی افزود: گاهی اوقات خود امدادگران نیز با ورود به بحران ها دچار مشکل شده و مشمول نیاز به امداد می شوند؛ مثلاً فردی می خواهد به یک شخص دچار مشکلات روانی امدادرسانی نماید و سپس خودش نیز به آن مشکل دچار می گردد؛ و یا برای درآوردن فردی از زیر آوار خودش هم به زیر آوار می رود.
وی بهترین تعریف امداد اجتماعی را در وهله اول شامل فرد دچار بحران دانست و گفت: در رده های بعد باید به امداد اجتماعی نسبت به افراد فاقد امکانات معمول زندگی پرداخت.
عضو مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: امداد چیزی است که تا بشر بوده انجام شده و امر جدیدی محسوب نمی شود؛ اما در شرایط امروزی امداد دارای ابعاد مختلف و متنوعی شده است.
وی با اشاره به تأثیر و تأثرات جدید در عرصه های مختلف جوامع کنونی افزود: مشکلات و بحران های امروزی دارای ابعاد مختلفی هستند که بر یکدیگر تأثیرگذارند؛ مثلاً یک بحران می تواند دارای هسته اصلی فرهنگی اما با ابعاد اقتصادی و سیاسی هم باشد؛ به همین خاطر برای امدادرسانی اجتماعی در این عصر باید مطالعات بینارشته ای داشته باشیم.
آیت الله مبلغی بیان داشت: بحران های امروزی به راحتی از حالت فردی به اجتماعی منتقل می شوند و این موضوع نیازمند شناخت امداد در ساحت اجتماعی و غیربسیط است؛ به طور کلی بحران های امروزی اجتماعی هستند و امدادرسانی در مقابله با آن ها هم باید با نگاه و عملکرد اجتماعی باشد.
وی گفت: امداد کاملاً مرتبط با مسئولیت اجتماعی مردم است.
این استاد درس خارج حوزه اظهار کرد: مباحث فقهی انواعی دارند که یکی از آن ها مسائل دارای هسته قدیمی و ابعاد جدید است؛ وقتی می خواهیم یک مسئله را از جهت فقهی بررسی کنیم باید در مرحله اول به جایابی در فقه برای آن بپردازیم و ببینیم که این مسئله در ذیل کدام قاعده فقهی قرار می گیرد.
وی با تأکید بر ادبیات خاص مسائل روز عنوان داشت: ما نباید با نگاهی سطحی به مسائل روز، آن ها را ذیل ابواب و قواعد فقهی قرار دهیم؛ این مسائل باید با دقت علمی شناخته و جایابی فقهی شوند.
آیت الله مبلغی گفت: ما نقص ها و کاستی هایی در فقه موجود داریم که باید برطرف شود؛ اگر این نقایص برطرف نشود برای خیلی از مسائل جایی پیدا نمی کنیم؛ البته شریعت ما کامل است و این نقایص فقط در فقه موجود است.
وی ادامه داد: یکی از این نقص ها این است که فقه ما به نظام کنشگری اجتماعی نزدیک نشده است؛ فقه ما به مسائل اجتماعی نزدیک شده اما به کنشگری اجتماعی و آن ساختاری که ذیل سنن الهی در جامعه شکل می گیرد نزدیک نیست.
عضو مجلس خبرگان رهبری مطالعات عمیق سنن شناسانه را از عوامل شناخت ساختارهای اجتماعی برشمرد و خاطرنشان کرد: مرحوم علامه طباطبایی به شناخت سنن الهی پرداخت.
وی گفت: اگر ما پدیده ای را بدون توجه به تأثیری که ساختارهای اجتماعی بر آن داشته اند مورد مطالعه قرار دهیم آنگاه به نتیجه صحیحی نخواهیم رسید؛ سنن الهی ثابت هستند اما ساختارهای اجتماعی پیچیدگی دارند.
آیت الله مبلغی بیان داشت: ورود سراسیمه وار فقهی نسبت به مسائل جدید، هرچند که ریشه ای در مسائل قدیم داشته باشند، اشتباه است؛ فقه، فقه خیالی نبوده و فقه کارکردهاست.
وی ضمن بیان اهمیت شناخت کارکردهای موضوعات افزود: باید حتماً کارکردهای موضوعات اجتماعی و پدیده های مختلف را بشناسیم تا بتوانیم بر اساس سنن الهی و ساختارهای اجتماعی روز آن ها را بررسی کنیم.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم اظهار کرد: مشکل ما این است که فقه اجتماع نداریم؛ فقه الاجتماع یعنی پرداختن به آن دسته از رفتارهای اجتماعی که بر اساس ساختارها شکل می گیرند.
وی گفت: مسئله امداد اجتماعی به فقه الاجتماع، فقه فرهنگی و حوزه های دیگری از فقه مرتبط است.
آیت الله مبلغی با تأکید بر محوریت مسئولیت در امر امداد اجتماعی عنوان داشت: در فقه ما باید «مسئولیت» به عنوان یک مسئله فقهی مورد بحث و بررسی قرار گیرد.
وی با اشاره به لزوم پرداختن به مسئله «تعاون» ادامه داد: این موضوع از مهمترین مسائل فقهی است که مانند «اعانه مظلوم» در منابع فقهی ما مورد کم توجهی واقع شده است؛ هرچند که اعانه مظلوم در فقه صاحب جواهر مورد بحث بوده و حکم فقهی بر نصرت مظلوم داده است.
عضو مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: غم زدایی از انسان های غم دیده و امور حسبیه نیز از دیگر مسائلی هستند که در ادبیات دینی ما رایج می باشند، اما در فقه ما به نحو شایسته مورد تشریح و بررسی فقهی قرار نگرفته اند.
وی افزود: قاعده افساد یکی از بزرگترین قواعد است که می گوید در زمین فساد نکنید؛ اگر این قاعده را به خوبی نشناسیم شاهد گسترش فساد در جامعه خواهیم بود.
آیت الله مبلغی خاطرنشان کرد: متأسفانه ذهن فقهی ما شخصی و فردی است اما مسائل روز عمدتاً اجتماعی هستند؛ فرهنگ، اقتصاد، قانون و سیاست همه جنبه اجتماعی دارند و در شرایط کنونی جامعه اسلامی باید بیت المال خود را برای حل مسائل این حوزه ها مصرف کند.
وی فقه اجتماع و فقه دولت را دو خلأ در فقه موجود دانست و گفت: ما باید در مسائل فقهی به صورت اجتماعی بیاندیشیم.
این استاد درس خارج تصریح کرد: امداد فرهنگی جدای از سایر امدادها نیست؛ یک بار آسیب دیده از یک بحران در شرایطی قرار دارد که فرهنگ غلطی او را در این بحران قرار داده و یا به دلیل فرهنگی غلط نمی تواند حق ضایع شده خود را بستاند و مصداق مظلوم است. امداد فرهنگی یعنی بیان آموزه های اسلام در مقام حمایت از مظلوم.
وی با اشاره به اینکه فرهنگ باید در حمایت از مظلوم و با ماهیت امدادی باشد، افزود: قانون که سرنوشت جامعه را مشخص می کند همزمان سرنوشتش به دست جامعه و فرهنگ رقم می خورد.
آیت الله مبلغی بیان داشت: اساساً جامعه بر اساس سنت رحم کردن برای رحم دیدن بنا شده است؛ البته این سنت الهی به ما می گوید در روندهای اجتماعی زمانی که بی رحمی رایج شود آنگاه که خود ما هم به مشکل برمی خوریم دیگر کسی در حل آن به ما کمکی نخواهد کرد.
وی با تأکید بر دینی بودن امر امداد خاطرنشان کرد: این را هم باید بدانیم که امداد امری کاملاً دینی است؛ هرچند که این امر از سوی یک فرد سکولار یا حتی کافر انجام گیرد. وجود بِر و نیکی برای همه انسان ها با رویکردهای مختلف است و دین به آن ضریب و ثقالت در مسیر استکمال بشر می بخشد.
آیت الله مبلغی در پایان به پاسخ سؤالات حاضرین در نشست پرداخت.