به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی(تبلیغ نیوز)، به نقل از شفقنا، بیماری کرونا، از آن دست بیماری‌هایی بوده و هست که از زمان همه‌گیری، بسیاری از مشاغل و فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را تحت تأثیر خود قرار داده است. 

نشر کتاب و مشاغل زیرمجموعه آن، مثل لیتوگرافی، چاپ و صحافی و کتابفروشی از جمله مشاغلی بوده است که در این دوران، بسیار آسیب دیده است؛ به نحوی که بسیاری از ناشران و مشاغل مرتبط، تا حد تعطیلی کامل پیش رفته‌اند. حال آنکه نشر کتاب، هوای تازه فرهنگ و از بایسته‌های یک جامعه در حال توسعه است. 

به همین مناسبت، پای صحبت‌های محمدباقر انصاری «رییس مؤسسه بوستان کتاب» نشستیم تا مسائلی که پیرو بحران کرونا متوجه چاپ و نشر کتاب ایران شده است را بررسی و بازشناسی کنیم؛ آنچه در ادامه می‌خوانید، چکیده این گفتگوست.

* مدیر خوب باید از هر موقعیت یک فرصت بسازد
کتاب خوب، همیشه جامعه مخاطبان خود را دارد و این مخاطبان در هر حال، راهی برای رسیدن به محتوای مورد نیازشان پیدا خواهند کرد. .... اما کرونا یک بحران جهانی بوده و هست. آمار هم این مسئله را اثبات می‌کند. در حال حاضر بسیاری از مشاعل تحت تأثیر این بیماری، بازارهای خود را از دست داده‌اند. بیکاری هم در برخی کشورها تا پنجاه درصد افزایش یافته است. بازار چاپ و نشر کتاب هم از این بحران جهانی بسیار متأثر شده است. در ایران، بسیاری از چاپخانه‌ها تعطیل شده‌اند یا دست کم به یک شیفت کار بسنده کرده‌اند. این درحالی است که حقوق کارگران با ضرایب اصلاحی بعدی، به سی درصد افزایش برای سال جدید رسیده است و این کار را برای کارفرما و کارآفرین دشوار کرده است. بسیاری از فروشگاه‌های کتاب برای رعایت بخش‌نامه‌های بهداشتی و اصطلاحاً پروتکل‌ها، چند ماهی بسته شدند. توجه داشته باشید بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها، درآمد مستقیم‌شان بر اساس نبض حرکتی دانشگاه‌ها، مراکز علمیه و مدرسه‌هاست. این مراکز هم بسته شدند و عملاً کتابفروشی‌ها به کما رفتند. نمی‌توانم بگویم حال ما خوب است. الان حال هیچ ناشری و هیچ کتابفروشی خوب نیست، ولی باور دارم هر مدیریتی باید بتواند از هر موقعیت ویژه برای خود یک فرصت بسازد. گاهی باید تن به جریان آب سپرد. وقتی آب متلاطم است و شما در آب غوطه‌ور، اگر دست و پای خلاف جریان آب بزنید، بدتر غرق خواهید شد. باید آمادگی پوست‌اندازی لحظه‌ای داشته باشیم. اگر صبور باشیم، آب، ما را به جایی که باید، خواهد برد.

* بازخوانی تاریخ، درس‌های بسیاری برای موقعیت مشابه فعلی دارد
این ایام، تجربه و دانش مردم جهان به سبب دسترسی به فضای مجازی و اشتراک‌گذاری یافته‌ها و داده‌ها، از بیماری‌ها، مقابله با ویروس، بایدها و نبایدهای خوراکی‌ها و بهداشت فردی و اجتماعی(چه از حیث جسمانی و چه روانی)، بسیار زیاد شده ‌است؛ حالا می‌دانیم بشر در عصرهای مختلف با بیماری‌های به مراتب کشنده‌‌تر از ویروس کرونا رویارو بوده‌ است؛ طاعون در ایتالیای قرن چهاردهم و آنفولانزا در اسپانیای قرن بیستم و ایران و مرگ و میر ناشی از حصبه، طاعون و وبا در فاصله جنگ‌های جهانی اول و دوم؛ تمام این اطلاعات در کنار دردناکی و غمی که بر گوشه دل می‌نشاند، ما را متوجه تجربه‌های مشترک می‌کند. 
یکی از فواید تاریخ، همین درس‌گیری‌هاست؛ نشر و اقتصاد فرهنگ نیز از این امر مستثنا نیست. برگ برگ تاریخ نشر کتاب در جهان، این مسئله را نشان می‌دهد؛ یکی از کتاب‌های خوب در این حوزه، کتاب «نشر کتاب و تمدن» نوشته استاد عبدالحسین آذرنگ (تهران: خانه کتاب، 1398) است؛ این کتاب دست کم یک سوم آغازین آن، بیانگر بحران‌هایی است که ناشران و مؤلفان در عصرهای مختلف با آنها رویارو بوده‌اند و اینکه با تکیه بر چه راهکارهایی خود را سرپا نگه داشته‌اند؛ بحران کاغذ، مرکب، توزیع و فروش، همیشه تاریخ وجود داشته‌‌اند؛ اینکه چگونه از این بحران بیرون بیاییم، مهم است.

* سازمان پیشگام در تحقیق و توسعه در بهره‌برداری از فضای مجازی موفق‌تر است
بحمدالله مؤسسه بوستان کتاب سایت اطلاع‌رسانی و فروش خوبی داشته و دارد که در این ایام که همه به ماندن در خانه تشویق و ترغیب می‌شوند، راه خوبی برای رساندن کتاب با شرایط خوب به مخاطبان بود. 
همراهی اداره پست هم در این امر بسیار مهم بود، بنابراین میزان فروش فروشگاهی کتاب‌فروشی‌های مؤسسه در سراسر ایران به یک‌پنجم روزهای عادی کاهش یافت، اما در مقابل، فروش از طریق پست و سفارش‌گیری از طریق سایت Bustaneketab.ir تقریباَ 10 برابر شد؛ در کنار این رویکرد، فروش نسخه‌های الکترونیکی کتاب‌ها نیز از طریق بستر «کتابخوان پژوهان»، به همین اندازه افزایش یافت. 
جای شکر دارد که با همت همکاران و دوستان بنده در بخش فناوری اطلاعات دفتر تبلیغات اسلامی، دست کم از هفت سال پیش، تمامی زیرساخت‌ها و بسترهای لازم برای بارگذاری و عرضه مطلوب کتاب الکترونیک با بهترین جلوه بیرونی و ظاهری فراهم شده ‌‌است؛ بنابراین، مجموعه ما بدون کمترین زحمت، در این دوره با یک چرخش نرم، توانست خدمت‌رسانی خود را ادامه دهد؛ اینجا سرمایه‌گذاری یک سازمان خلاق در بخش آینده‌پژوهی و تحقیق و توسعه (R&D) مفهوم و معنا می‌یابد؛ مجموعه نشر دفتر تبلیغات اسلامی هم، به نسبت توانست جلوتر از بقیه ناشران حرکت کند.

* کندی تولید آثار، هم متأثر از بیماری کروناست و هم تحریم‌های ظالمانه
مسلماً فرایند تولید آثار مؤسسه بوستان کتاب در این چند ماه کند شده ‌است. یک سو بحران کروناست و یک سوی دیگر بحران تحریم‌های ظالمانه امریکا علیه ایران. بنابراین هم از تعداد آثاری که باید به‌روز و به‌هنگام منتشر شود، کاسته شده و هم از شمارگان آنها. مؤسسه بوستان کتاب و مجموعه نشر دفتر تبلیغات اسلامی با وجود خودگردانی مالی، هر چند نسبت به ناشران دیگر این سرزمین وضعیت بهتری دارد، اما همچنان با نقطه مطلوب و آرمانی خود که به‌حق سیاست‌گذاری شده‌ است، فاصله دارد. نگاهی به آمارها این وضعیت بهتر را ثابت می‌کند. مجموعه نشر دفتر تبلیغات اسلامی در سال گذشته سیصد عنوان چاپ نخست و 150 عنوان بازچاپ داشته است. اما در عین حال نزدیک به همین تعداد اثر در مدیریت تولید مؤسسه در حال آماده‌سازی و نهایی‌سازی برای چاپ و نشر است که شاید اگر این دو بحران نبود، به آمار خیره‌کننده‌تری می‌رسیدیم. 

* راهکار فوری و عاجل، خرید کتاب از محل بودجه برپایی نمایشگاه‌های کتاب است
در حال حاضر، تقریباً همه ناشران که بدنه اصلی فرهنگ‌سازی و فرهنگ‌بانی کشور هستند، از بحران کرونا آسیب دیده‌اند؛ برخی کمتر و برخی آن‌قدر که به تعطیلی رسیده‌اند. پرداخت وام 12 درصد و 18 درصد، آن هم با انجام و فرجام دوندگی‌های بسیار، به ازای هر نفر نیرو، فقط به میزان بدهکاری ناشران و ورشکستگی آنها می‌انجامد؛ این وام‌ها یا باید بلاعوض باشد که خود به خود در کنار محاسنش، می‌تواند فسادانگیز باشد یا باید با یک دوره دست کم یک‌ساله و اصطلاحاً مدت تنفس اعطا شود تا ناشران فرصت بازسازی پیدا کنند.
راهکار بهتر، خرید کتاب از ناشران از محل بودجه امسال برای برپایی نمایشگاه کتاب تهران و نمایشگاه‌های استانی کتاب است. تصور می‌کنم در این بخش دست کم 100 میلیارد تومان بودجه پیش‌بینی شده باشد که اگر همین راهکار فعلاً عاجل، عملی شود، مشکلات ناشران بسیاری را حل خواهد کرد و به سیاست‌های ترویج کتابخوانی وزارت ارشاد هم نزدیک‌تر است؛ فساد آن هم با درنظرگیری رانت‌های احتمالی، کمتر خواهد بود.

* دوره پساکرونایی، متأثر از رفتارها و عادت‌های انسانی دوره کرونایی
امیدوارم با نهایی‌شدن واکسن کرونا و واکسیناسیون عمومی مردم، این بیماری کنترل شود و آرامش به جامعه جهانی بازگردد. ولی در هر حال، این بحران و البته رخداد، درس‌های بسیاری برای همه، از جمله ناشران خواهد داشت که مسلماً در دوره پساکرونایی در رفتارهای فردی و منش‌‌های اجتماعی و بسیاری از نگاه‌ها و رویکردهای سنتی تأثیر خواهد گذاشت و رنگ و بوی جدیدی به بسیاری از فعالیت‌ها خواهد داد؛ امیدوارم عادت‌های خوب آن بر عادت‌ها و رفتارهای بد آن، چیرگی داشته‌ باشد و این تجربه زیسته، انسان را به اندیشه انسانیت و همزیستی از روی محبت و انصاف نزدیک‌تر کند. 
در هر حال، عصر گذشته، عصر سرمایه‌داری از نوع سنتی و مدرن آن، با همه ویژگی‌هایش بوده است؛ گذشتن از این عصر که انسان را ماشینی و ذهن او را سیمانی می‌خواهد و اصلاح نگاه او به جهان و هستی و به نوع بشر، نه به‌ مثابه ابزار تعالی و ارتقای دیگران، که انسان با همه شأن و شئون انسانی خود، حرکت مهمی می‌تواند باشد که امیدوارم در آینده نزدیک، شاهد رخداد آن باشیم یا دست کم تأثیر آن را هرچند لطیف بر امور انسانی انسان، این موجود زود فراموش‌کار شاهد و نظاره‌گر باشیم.