اجراى حدود و تعزيرات (احكام حكومتى)بر امامو نايب او گرچه نايب عام او وظيفه واجب است، و درعصر غيبت وظيفه واجب فقيه است كه در صورت امكان، به اجراى آنبپردازد. و بر مردم واجب است تا از فقيه جامع الشرايط پشتيبانى كنند، و در صورت امكان از آنان كه شايستگى براىاجراى احكام ندارند، جلوگيري نمايند، و نيز بر فقيه واجب استكه در صورت امنيت، فتوا دهد، و بر مردم لازم است كه در مرافعاتو حل اختلافهاى خود نزد فقيه جامع شرايط بروند.
محمد بن مكى دمشقى عاملى، معروف به شهيد اول صاحب كتاب«لمعه» محقق و فقيه بزرگ شيعه در قرن هشتم، در گذشته سال786ه.ق . او در كتاب دروس اين مطلب را مىنويسد .
شهيد اول در سال 734 هجري قمري متولد شد و در786 هجري قمري به دليل تعصبات كوردلانه با فتواى يك فقيه مالكى مذهب و تاييد يك فقيه شافعى مذهب، به شهادت رسيد.
كتاب هاى معروف شهيد اول درفقه شيعه عبارت است از" لمعه" كه در مدت كوتاهى در همان زندانى كه منجربه شهادتش شد ، تاليف كرده است وعجيب اينكه اين كتاب شريفرا در دو قرن بعد فقيهى بزرگ به نام" زين الدين ابن علي ابن احمد جبعي عاملي" تشريح كرد كه او نيز شهيد شد و "شهيد ثاني" لقب گرفت.
شرح لمعه تاليف شهيد ثاني است كه همواره از كتاب هاي درسى طلاب بوده واست. كتاب هاى ديگر شهيد اول عبارت است از: دروس- ذكرى- بيان-الغيبهالقواعد .
خاندان شهيد اول،خاندان علم و فضل بوده و نسلهاى متوالى اين شرافت را براى خود نگهدارىكردهاند، شهيد سه پسر دارد كه هر سه از عالمان و فقيهان بودهاند.همچنان كههمسرش ام على و دخترش ام الحسن نيز فقيهه بودهاند و شهيد،زنان را درپارهاى از مسايل،به اين دو بانوى فاضله ارجاع مى داده است.
شهيد اول، يكى از فقهاى بارز و نامدار جهان تشيع به شمار مىآيد كه آوازه او،ازمرزهاى جغرافيايى مناطق اسلامى نيز بيرون رفته است و در مراكز علمى و حقوقىجهان،نام او آشنا و مطرح مي شود .
شهيد اول، محمد بن مكى بن احمد عاملى نبطى جزينى، نخستين شهيد نامدار و بزرگوار از اين سلسله نور و رحمت در اين طيف و قشر است كه شايد از نظر نداشتنهمتا و نظير در آن رتبه و منزلت،از نظر فقهى و علمى كه او داشته است،او را «شهيداول» و نخستين شهيد ناميده باشند و گرنه شهداى بسيارى از سلسله علما ، محدثين ودانشمندان داريم كه شايد شهيدى كه اول ناميده شده است،در هزارمين رديف آنان قرار گرفته باشد.
شهيد اول از فخر المحققين اجازه روايتى نيزدارد كه پشت كتاب «القواعد» آمده است و صورت آن چنين است:
"امام علامه بزرگ افضل علماء و سيد فضلاء، مولانا شمس الحق و الدين،محمد بن مكى بن محمد بن حامد مشكلات اين كتاب را بر من خواند و من به او،روايت تمام كتابهاى پدر و تمام تاليفاتى كه پيشينيان بزرگوار ما گردآورى نمودهاند، براساس آن طرقى كه به آنان منتهى مىگردد، اجازه دادم".
حوزه علميه پربركت شهيد اول بهرهوران و شاگردان متعددى را پرورده است كه هر كدام سند اعتبار و حجت وقت در علم و عمل بودهاند.
شهادت شهيد اول در روزپنجشنبه نهم جمادى الاولى سال786 ه.ق در عهد سلطنت يرقوق، با فتواى قاضىبرهان الدين مالكى و عباد بن جماعه شافعى، پس از تحمل يك سال حبس و زندان درقلعه شام،در دمشق صورت گرفت و با كينهها و عداوت هاى ديرينهاى كه از او داشتند، بدنش را به دار كشيده ، سنگسار كرده و مورد اهانتها قرار دادند.
شهيد اول و دوم مرز اسلام و كفر را بر اساس اسلام و سنت معتبره رسول اكرم طوري ترسيم و تعيين مي كنند كه شيعه و سني همگان با يك شناسنامه به نام اسلام و مسلمان شناخته و معرفي مي گردند و كفار كاملا با شناسنامه ديگر.
شهيد ثاني، پس از تحليل ديدگاه ها براي تعيين مرز اسلام و كفر براي مسلمان خواندن آدميان به شكافتن درون و عمق جان انسان ها و نيز عالم آخرت و جهان اخروي آنها كاري ندارد، بلكه مرز اسلام و كفر و معيار و ملاك مسلماني را در يك سري هنجارها و باورها و سطوح آشكار شخصيت كه در همين دنيا نمود دارند مي داند و بر اساس آن برادران اهل سنت را چون شيعه مسلمان مي خواند.
در سيره شهيدين رويكرد تعامل و شناخت به خصوص با برادران اهل سنت به طور كامل بازتاب دارد زيرا هر دو بزرگوار براي فراگيري علوم مختلف ديني تنها به اندوخته ها و دانش هاي عالمان شيعه بسنده نمي كنند بلكه از دانش ديني عالمان سني نيز بهره مي برند و مدت ها نزد شماري از آنان به تلمذ پرداختند.
هيچكدام از شهيدين در پي ادغام و تبديل و تغيير يك مذهب به مذهب ديگر نبودند در مقابل بدنبال اين بودند كه در يك فضاي سالم حقايق و واقعيات ، خوبي ها ، درستي ها و راستي هاي يكديگر را ببينند ، درك كنند و احترام بگذارند و از انحرافات و تعصبات دوري گزينند تا در متن حيات اجتماعي و تعاملات انساني هم گرايي و همياري افعالي و اعمالي پر فروغ و عملياتي گردد.
دولت اسلامي از نگاه شهيدين نه تنها اختيار دارد كه موظف به ترويج دين و ارزش هاي ديني است . اجراي شريعت ، پاسداري از دين و مبارزه با بدعت ها ، شبهه ها و پاسخ گويي به پرسش ها از وظايف اصلي حكومت اسلامي است .
وجود اين رويكرد درفتاواي شهيدين ، نشانگر بطلان نظريه بي طرفي است كه با قرآن ، روايات ، سيره پيامبر (ص) و علي (ع) نيز سازگاري ندارد.