1
نگاهي به زادگاه شهيدين جبل عامل
حوزه جبل عامل
جبل عامل شامل منطقه اى وسيع از لبنان است , گرايش مردم اين ناحيه به تشيع از هنگام تبعيد ابوذر غفارى (م 31 ق ) صحابى معروف (دايره المعارف تشيع , 1/404) توسط عثمان به شام و نيز به وسـيـلـه معاويه به جبل عامل آغاز شده است , مسجدى نيز در آن سامان تا عصر حاضر منسوب به ابـوذر غـفـارى مـى بـاشد, ابوذر غفارى در جبل عامل به ذكر مناقب و فضائل اهل بيت (ع ) و نقل حديث مى پرداخت , ولى متاسفانه عدم توجه پيشينيان به ضبط رويدادهاى تاريخى و در صورت از بـيـن رفـتن ضبط شده فعلا تاريخ روشن و گويايى از گذشته حوزه شيعى اين نواحى در دست نيست , شواهد تاريخى دال بر اين است كه حوزه هاى كم رنگى مانند حوزه جبل عامل با حوزه هاى بـزرگ شـيـعـى مانند حوزه بغداد و كربلا و حله در ارتباط بوده اند, زيرا علماى شيعى طرابلس و صـيدا مكررا از سيد مرتضى (م 433 ق ) سوالاتى نموده اند و او پاسخ داده و اين رساله ها به جوابات الـمسائل الصيداويه و جوابات المسائل الطرابلسيه الاولى لغايت رابعه , در فهارست ذكر شده است كه جوابات المسائل الطرابلسيه الثالثه شامل 23 مساله مى باشد (الذريعه , 5/225).
از علماى بزرگ قرن پنجم هجرى حوزه جبل عامل شيخ ابوعبداللّه محمد بن هبه اللّه طرابلسى از شـاگردان شيخ طوسى , صاحب الزهره فى احكام الحج و العمره و الوساطه بين النفى و الاثبات و تـعداد ديگرى تاليف مى باشد, از زعماى ديگر حوزه طرابلس شيخ ابوالقاسم سعدالدين (م 481 ق ) مـعـروف بـه ابن براج از ائمه فتوى و قاضى القضات طرابلس , وى شاگردان بسيارى تربيت كرد (دايـره المعارف تشيع ,1/309), و پس از وفات ابن براج رهبرى حوزه شيعى را شيخ ابوالفضل اسعد (م قبل از 520 ق ) فرزند احمد بن ابى روح طرابلسى از فحول فقها به خود اختصاص داد, ابن حجر مـى نـويـسـد:.. .
الـرافضى قاضى طرابلس له تصانيف فى الرفض و كان متعبدا زاهدا راهبا.. .
(لسان الـمـيزان , 1/386), ناصر خسرو در سفرنامه خود شهر طرابلس را چنين ياد كرده است : برفتيم به شـهـر طـرابلس .. .
در شهر مسجد آدينه عظيم پاكيزه و نيكو آراسته و.. .
و در ساخت مسجد قبه اى بـزرگ سـاخـتـه و مـردم ايـن شـهـر همه شيعه باشند و شيعه به هر بلاد مساجد نيكو ساخته اند (سفرنامه , 17), شيخ نجم الدين طمان يا طومان (م ح 728ق ) فرزند احمد عاملى از اعاظم علما و فقهاى اماميه , وى سالها كرسى تدريس و رهبرى حوزه علميه جبل عامل را به خود اختصاص داد.
حـوزه جـزيـن , از مـدارس جـبـل عـامـل اسـت كه در قرن هفتم هجرى از طرف آل شهيد اول پـايه گذارى شده به شكوفائى رسيد (دايره المعارف تشيع , 1/186), نخستين فردى از علماى اين سـلـسله شيخ طه (م ق690 ق ) فرزند محمد بن فخرالدين جد شهيد اول و بعد از وفات وى شيخ جـمـال الدين مكى (م ح 734 ق ) فرزند محمد عاملى جزينى پدرش شهيد اول مدرس حوزه بود, قـريـه جزين يكى از روستاهاى جبل عامل در زمان رهبرى شيخ جمال الدين مكى عاملى مبدل به مـركـز فـرهـنگى بزرگ شيعه گرديد, حوزه جزين در آغاز نيمه دوم قرن هشتم هجرى به دست تـواناى شيخ شمس الدين ابوعبداللّه محمد (م 786 ق )فرزند مكى عاملى معروف به شهيد اول در قـريـه جـزين اداره مى شد كه شاگردان متعددى تربيت نمود, شيخ حر عاملى مى نويسد:.. .
و قد سـمـعت من بعض مشايخنا انه اجتمع فى جنازه فى قريه من قرى جبل عامل سبعون مجتهدا فى عـصـر الـشهيد و ما قاربه ..
(امل الامل , 1/15), شهيد اول رستاخيز علمى عظيم را در جزين پديد آورد, او نظام نوينى را در اداره حوزه خويش مستقر نمود و به تعيين وكلايى از طرف خود در اكثر مراكز شيعى مبادرت كرد و وظيفه آنان جمع آورى حقوق شرعيه سپس توزيع آن زير نظر فقيه به مـسـتـحـقـيـن بود, و نفوذ او تا خراسان گسترش يافت و امير على بن مويد حاكم خراسان وزير خـودشـيـخ محمد آوى را نزد او فرستاد و از وى براى هدايت شيعيان و قبول مرجعيت دعوت به عـمـل آورد امـا او نـپـذيرفت و كتاب لمعه را ظرف يك هفته تاليف و براى امير فرستاد, شيخ حر عـامـلـى و سـيـد حسن صدر و شيخ آقابزرگ تهرانى و سيد محسن امين در اعيان الشيعه اسامى شاگردان شهيد را به تفصيل ذكر كرده اند.
مدرسه جبع , حوزه جبع يا جباع از حوزه هاى شيعى در جبل عامل (دايره المعارف تشيع , 5/311), اين مدرسه يكى از مراكز مهم و مهد تربيت مجتهدان و عالمان شيعى به شمار مى آمد و بسيارى از فحول علماى شيعه از اين حوزه كهن برخاسته اند و چند قرن مشعل فروزان مكتب اهل البيت (ع ) را برافراشتند, سيد محسن امين سى و يك نفر از مدرسين و علماء و زعماى اين حوزه شيعى را نام بـرده اسـت (خـطـط جبل عامل , 255), حوزه جبع حدود 726 ق به دست شيخ صالح بن مشرف عـامـلـى جـبعى جد چهارم و يا سوم شهيد ثانى بنيان نهاده شد, از زعماى ديگر حوزه جبع شيخ نـورالـديـن على (م 925 ق )فرزند احمد جبعى معروف به ابن الحجه يا ابن الحاجه است , او پدر و مـربـى شهيد ثانى بوده است , شيخ زين الدين (م 966 ق ) فرزند شيخ نورالدين على عاملى جبعى مـعـروف بـه شـهـيـد ثانى از اركان طائفه جعفريه , وى پس از وفات پدر رنج سفر تحمل كرد و به دمشق , مصر, حجاز و عراق سفر نمود و از بزرگان علم و دانش بهره گرفت و بعد به زادگاه خود جـبـع بازگشت و مدرسه بزرگ جبع را اداره نمود, وصدها فقيه معتقد به مكتب اهل بيت (ع ) را در اين مدرسه تربيت كرد, پس از شهادت شهيد ثانى در قسطنطنيه (966 ق ) فرزندان و نوادگان و شاگردان وى هدايت و رهبرى حوزه جبع را ادامه دادند(دايره المعارف تشيع , 1/186), چند تن از مجتهدين و زعماى حوزه جبع عبارتند از: شيخ شمس الدين محمد از اكابر علما و اساتيد حوزه جـبـع قـبـل از شـهيد ثانى , شيخ حسن فرزند مهرين عاملى جبعى ازمعاصرين شهيد ثانى , شيخ جمال الدين ابومنصور حسن (م 1011 ق ) فرزند شهيد ثانى معروف به صاحب معالم , سيد محمد بن عـلـى مـوسوى جبعى دخترزاده شهيد ثانى معروف به صاحب مدارك , شيخ ‌فخرالدين محمد نوه شـهـيـد ثـانى و مولف روضه الخواطر, شيخ بهاءالدين محمد بن على جزينى از خواص شاگردان شـهـيـد ثـانى , شيخ حسين فرزند عبدالصمد جبعى پدر شيخ بهائى , شيخ على فرزند زهره ,شيخ مـحـيى الدين احمد بن تاج الدين ميبسى عاملى , شيخ ابراهيم كفعمى از مشاهير علماى شيعه (م 905 ق ) فرزند على جبعى صاحب المصباح و البلد الامين در ادعيه نامبردگان غالبا از شاگردان شهيد ثانى بوده اند.
از آثـار شهيد ثانى در جبع مسجدى است كه تا عصر حاضر به نام او معروف مى باشد, و اين مسجد محل تشكيل حوزه درس وى و مقر رهبرى او بوده است .
مدرسه كرك نوح , كرك نوح با فتح كاف و راء واقع در منتهى اليه جنوب كوههاى لبنان و منسوب بـه حـضـرت نوح (ع ) آن را كرك نوح مى خوانند, و اين حوزه از قرن نهم آوازه بلندى داشت و در قـرن دهم هجرى اوج شكوفائى خود را طى مى كرد زيرا علماى بسيارى از اين حوزه برخاسته اند: اكـثـر مـهـاجـريـن عـصـر صفوى از علماى جبل عامل به ايران از مجتهدين كرك نوح بودند, از مـشهورترين آنان شيخ نورالدين على (م 940 ق ) فرزند حسين عبدالعالى كركى معروف به محقق ثـانـى , وى بـه ايـران هـجـرت نـمـود و قزوين را مسكن خويش قرار داد و شاه طهماسب منصب شـيـخ ‌الاسـلام را بـه وى تـفـويض نمود و خاندان شيخ ‌الاسلام در قزوين و توليت در قم و توليت (هدايتى ) در حضرت عبدالعظيم نوادگان دخترى او هستند ( - خاندان توليت و شيخ ‌الاسلام ).
 
 
 
امتیاز دهی
 
 

خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)

كنگره بين المللي شهيدين
مجری سایت : شرکت سیگما