به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی (
تبلیغ نیوز )، محمد سهیلی «پژوهشگر علوم انسانی و اسلامی و معاون طرح و برنامه سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی» در کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی که به همت پژوهشکده اسلام تمدنی و مرکز تخصصی آخوند خراسانی با محوریت «شبکه نیاز در حوزه علوم اسلامی» برگزار شد، اظهار داشت: با وجود گسترش سریع دامنه نیازهای جامعه ایرانی در سالهای اخیر علوم اسلامی نتوانستهاند نسبت به این نیازها واکنش پاسخ مناسبی داشته باشند، از این رو لذا لازم است تا درک و دریافت دقیقی از نیازهای پیش روی علوم اسلامی در دهههای اخیر مشخص و چگونگی ارتباط علوم اسلامی با این نیازها بیان شده و فاصله این دو حوزه کاهش یابد.
وی گفت: پرسش بنیادی این پژوهش شناسایی و بررسی نقاط تماس علوم اسلامی با نیازهای فراروی علوم اسلامی بوده است و هدف غایی آن نیز ترسیم و تدوین شبکهای از نیازهای فراروی علوم اسلامی خواهد بود؛ این پژوهش از نوع اسنادی بوده و از روش تحلیل کیفی و تکنیک تحلیل مضمون در آن استفاده شده است.
معاون طرح و برنامه سازمان علمی فرهنگی آستان قدس رضوی تصریح کرد: در این پژوهش اسناد فرادستی موجود متنوع با رویکرد تلفیقی مورد بررسی قرار گرفته و با تحلیل تمام این متون تمام نیازها مورد جمعبندی قرار گرفت؛ در این مجموعه اسناد ملی، پیمایشهای ملی، طرح و پروژههای مطالعاتی و سیاستهای کلان مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت و در مجموع ۹۶ سند بررسی شده است.
وی افزود: در این پژوهش کارکردگرایی پارسنونز در نظر گرفته شده است که به تعادل حیاتی اعتقاد دارد و بر اساس مدل کارکردگرایی پارسونز هر نظامی در هر سطحی برای آن که بقا یابد باید چهار نیاز را برآورده کند.
سهیلی، در ادامه چهار نیاز اصلی را برای هر نظام را تطبیق، دستیابی به هدف، یکپارچگی و سکون یا نگهداشت الگو دانست و آنها را با نیازهای یافته شده در اسناد بالادستی تطبیق و پس از آن به ترسیم نمودارهای شبکه نیازها مبتنی بر کدگذاریهای صورت گرفته پرداخت.
بنا بر ارائه این پژوهشگر، برای تعیین نقاط تماس شبکه نیازها با حوزههای علوم اسلامی از مستندات گستره علوم اسلامی که از دل مقالات تخصصی این علوم اسلامی استخراج شده است بهره برده شده است.
ولی با بیان اینکه مستندات جامع و کاملی برای تبیین دامنه اثرگذاری علوم اسلامی در اختیار نیست، اضافه کرد: رویکرد تحقیق را نمیتوان صرفا به حوزه علوم اسلامی محدود کرد و باید علوم انسانی هم مد نظر قرار گیرد.
سهیلی اظهار داشت: علوم اسلامی و مسائل آنها معطوف به نیاز به نظر نمیرسد و لازم است تا رشتههای حوزه علوم اسلامی مبتنی بر نیازهای واقعی و موجود بازتعریف گردند.
وی با بیان اینکه مواجهه علوم اسلامی با نیازها نوعی کارکردگرایی را به وجود می آورد که این کارکردگرایی میتواند صورت جدیدی از علوم اسلامی را به وجود آورد، گفت: کاربردی شدن علوم اسلامی مستلزم ایجاد واسطهای میان دانش و کاربرد دانش است که به واسطه فناوری محقق میگردد و این مهم در حوزه علوم اسلامی با شکلگیری مفهوم فناوریهای فرهنگی امکانپذیر خواهد بود.
گفتنی است، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی «رییس میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی و عضو هیئت علمی مرکز آخوند خراسانی» و محمد مسعود سعیدی «استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی» به عنوان «ناقدان این ایده» در نشست مذکور حضور داشتند.
حجتالاسلام والمسلمین الهی خراسانی در ادامه نکاتی را در نقد این پژوهش طرح بیان و تصریح کرد: پژوهش جاری بیشتر مبتنی بر نیازهای نظام اسلامی بوده و کمتر به نیازهای جامعه توجه کرده است؛ سهم زیاد اسناد ملی نشان میدهد که پروژه معطوف به نیازهای ملی بوده، بر این اساس در نتیجه پژوهش نیز بیشتر شاهد همان عبارات موجود در اسناد فرادستی هستیم.
وی با طرح نقدهایی درباره مستندات گسترده علوم اسلامی و نحوه گزینش و استخراج آنها افزود: عدم تنوع در اسناد مورد مطالعه از ضعفهای این پژوهش محسوب میگردد.
رییس میز تخصصی توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی اظهار داشت: مشخص نگردید که وزن نیازهای به دست آمده با حوزههای گزینش شده از هر یک از علوم اسلامی بر اساس چه منطقی انجام شده است؟
محمد مسعود سعیدی نیز در ادامه به طرح دیدگاههای پرداخت و تصریح کرد: در برخی مفاهیم این طرح نوعی ابهام و عدم ارائه تعاریف عملیاتی وجود دارد و همچنین نسبت به مفهوم «نقطه تماس» که در پژوهش به کار رفته است نقدهایی وارد است.
نقد دیگر این استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مربوط به محدود کردن نیازها بود، بر این اساس وی پیشنهاد اصلاح پرسشهای پژوهش را طرح کرد، بدین معنی که به جای دستهبندی نیازهای مردم و حاکمیت بهتر آن است که مشخص گردد برآورده شدن کدام نیازها اساساً به علوم اسلامی مرتبط است؟
وی نقدهایی را هم به ادبیات نظری پژوهش از جمله روش تماتیک وارد دانست و پیشنهاد کرد که در ادبیات به کار رفته از ادبیات نظری اصلی استفاده شده و از واژگان ترجمه شده استفاده کمتری شود تا از خطار جلوگیری شود.
در پایان، سهیلی ضمن تشکر از ناقدان پاسخهایی به نقدهای وارد شده ارائه کرد و مسائلی چون محدودیت منابع و زمان را از جمله مشکلات پیش روی تحقیق دانست.