نقابت به معني «سرپرستي و رياست» است و ديوان نقابت، بر آن بخش از تشكيلات سياسي – اداري حكومت عباسيان اطلاق ميشد كه در نيمه نخست قرن سوم هجري شكل گرفت و وظيفه سرپرستي سادات (بنيهاشم) را به عهده داشت. خليفه يا سلطان، از ميان شخصيتهاي صالح، عالم و مقبول بنيهاشم، سرپرستي براي تمامي سادات سرزمينهاي زير فرمان خود برميگزيد كه «نقيب النقبا» ناميده ميشد و اداره ديوان نقابت و انتخاب نقيبان شهرها، محلّهها و قبايل بر عهده او بود. هر نقيب، موظف به پرداخت مقرري ماهانه، حفظ انساب و صيانت از ش>ن سادات تحت سرپرستي خود بود كه بر تحصيل، ازدواج، اشتغال و معاش آنان نظارت داشت و از حقوق آنها در دادگاهها و ديگر ديوانها دفاع ميكرد. اين تشكيلات، از تركستان چين در شرق تا اندلس در غرب جهان اسلام، دامن گسترد و پس از عباسيان نيز قرنها در دولتهاي مختلف اسلامي دوام آورد.