كتاب حاضر كه به عنوان منبع درسي دانشجويان رشته هاي تاريخ اسلام و تاريخ تمدن اسلامي در مقطع كارشناسي وكارشناسي ارشد به نگارش درآمده است؛ تحليلي از عملكرد پيامبر اسلام (ص) دربارۀ ايجاد وفاق و همدلي بين مهاجرين و انصار در ابتداي هجرت ارائه كرده است كه در طي آن پيامبر اكرم (ص) رقابت هاي منفي ميان آنان( كه ريشه در تعصبات قومي و جاهلي داشته است) را به رقابت مثبت و سازنده تبديل كرده است . نگارنده، نخست از لحاظ تاريخي، پيشينه اي از روابط مهاجرين و انصار و آشنايي قديمي آنان با يكديگر ارائه كرده و انواع روابط اقتصادي ، تجاري ، سياسي ، نظامي و خانوادگي آنان را مورد مطالعه و تحقيق قرار داده و پيوندهاي اجتماعي آنان را تصوير نموده است . سپس به تبارشناسي مهاجرين و انصار و نسبت آنان پرداخته است ومناسبات عدناني و قحطاني آنان را بررسي كرده است . نويسنده سعي دارد با رويكردي جديد به بازخواني سيرۀ نبوي از منظر روابط گروههاي فعال در عرصه هاي سياسي و اجتماعي در عصر نبوي بپردازد. و تلاش پيامبر اكرم را براي ايجاد يك حكومت اسلامي مطلوب به تصوير بكشد . نويسنده ، در ادامه ، راهكارهاي رسول خدا (ص) و آموزش هاي آن حضرت را براي ايجاد بستري مناسب جهت تشكيل جامعه‌اي همدل ، پويا و با اهدافي والا منعكس نموده است . وي معتقد است كه پيامبر اسلام با تدبير ، اخلاق و تربيت اسلامي بين مهاجرين و انصار رابطه اي عاطفي ايجاد كرد به طوري كه اصحاب آن حضرت از هيچ نوع ايثاري نسبت به هم دريغ نمي كردند . اما به مرور زمان و با پيدايش عواملي همچون : تغيير تركيب جمعيتي شهر مدينه به نفع گروه مهاجر ، افزايش اقتدار سياسي مهاجران در مدينه ، تلاش انصار در مبارزه با قريش در مكه ، بينش ها و منش هاي متفاوت گروهها و همچنين تشديد اختلاف بين آنان بر اثر شيطنت منافقين و يهوديان، به تدريج رقابت هايي بين مهاجرين و انصار ايجاد شد كه مي توانست موجب تحول در روابط آنان شود . رسول خدا (ص) با طبيعي شمردن رقابت هاي ميان مهاجرين و انصار، تنها در صورتي در امور داخلي اين دو رقيب دخالت مي نمودند، كه برخوردهاي خشونت آميز آنان كيان جامعه اسلامي در آن روز را تهديد مي نمود . آن حضرت با تكيه بر مفاهيم و ارزش هاي والاي انساني ، دينِي و اخلاقي ، اجتماع پذيري ياران ، رويكرد فراقبيله اي و ارتقاي توان تحمل مخالف ، رقابت هاي ميان مهاجرين و انصار را مديريت و هدايت مي كردند. و از اين رقابت ها براي پيشبرد اهداف جامعه اسلامي استفاده شاياني مي نمودند . نگارنده به نمونه هايي از تدابير اتخاذ شده به وسيلۀ پيامبر اسلام در كنترل و مديريت رقابت مهاجرين و انصار اشاره نموده است و راهكارهاي آن حضرت جهت تحكيم روابط اجتماعي بين مسلمانان با تأسيس مسجد ، جمعه و جماعت ، ايجاد پيمان برادري ، التزام به اصول اخلاقي ، خانواده و خويشاوندي ، تغيير نام افراد ، اسكان مهاجران و حل مشكلات اقتصادي آنان ، ازدواج ميان مهاجرين و انصار و ايجاد رابطه‌ هاي عاطفي ميان آنان را ترسيم نموده است . وي همچنين تلاش پيامبر اسلام براي از بين بردن تعصبات قومي و قبيلگي و خنثي كردن توطئه هاي منافقان براي ايجاد اختلاف را بيان كرده است .