به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، «عباسعلی متولیان»، کارشناس سواد رسانه معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی در گفت و گو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان اظهارداشت: در سال‌های اخیر شاهد توسعه روزافزون و پُرشتاب فضای مجازی در دنیا هستیم. بسیاری از اتفاقاتی که پیش از این در طول تاریخ تحولات اجتماعی کشورهای دنیا و فضای رسانه ها با آرامش شکل می گرفت در دهه اخیر با شتاب سرسام آوری رخ داده است. این تحولات در رسانه، هم بحث تولید محتوا و هم بحث ابزار را در برمی گیرد.

وی تصریح کرد: با حضور مباحثی مانند متاورس، هوش مصنوعی، اتفاقاتی که در حوزه صنعت دیجیتال و گوشی همراه در عرصه فضای مجازی، اینترنت اشیاء، اینترنت ماهواره ای و... رخ داده بسیاری از ابزارها خاصیت و نقشی را که در گذشته داشتند از دست داده‌اند و امروز دیگر آن نقش و جایگاه را ندارند. از جمله «روزنامه»، «کتاب» و حتی «تلویزیون». البته نه اینکه کلا حذف شده باشند و دیگر استفاده ای از آنها نشود اما شبکه‌های اجتماعی، پیام رسان‌ها و فضای مجازی امروزه آن رسانه های سنتی را در خود هضم کرده است. ما امروز اگر بخواهیم اخبار ساده را بخوانیم یا صفحه اول روزنامه‌ها را ببینیم وارد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی می شویم و از طریق گوشی این کار را انجام می دهیم.

متولیان با بیان این که در این زمانه هوش مصنوعی روزبه‌روز پیشرفت می کند و اتفاقات جدیدی را رقم می زند، گفت: بسیاری از رویدادهایی که شاید روزی تصور آن را هم نمی کردیم امروز در حال وقوع و تحقق است. در این زمانه و چنین فضایی، صرفاً بر ابزارهای سنتی در تبلیغ دین تأکید و پافشاری کردن و تنها به همان شیوه ها عمل کردن، باعث می شود که نهادهای تبلیغی و طلاب حوزه های علمیه از زمانه خود عقب بمانند.

ارتقا و توسعه نگاه سنتی، به تبلیغ دین ضروری است 

کارشناس سواد رسانه ای تصریح کرد: اگر بخواهیم طبق احادیث و آنچه در آیات و روایات آمده عمل کنیم و با «لسان قوم» سخن بگوییم در کنار استفاده از ابزارهایی که پیش از این برای تبلیغ دین به کار می بردیم و در کنار آن نگاه سنتی که در عرصه تبلیغ داشتیم، باید نگاه‌مان را ارتقا و توسعه دهیم و حضور فعالانه و جدی در عرصه‌های پیش رو داشته باشیم. رهبر انقلاب قبل از پیام به همایش یکصدمین سالگشت بازتاسیس حوزه علمیه قم، بارها در رابطه با هوش مصنوعی صحبت کرده اند. من - با توجه به این که فضای کاری‌ام هنر و رسانه است -  بسیاری از پیام ها و دیدارهای ایشان در سال های اخیر را دنبال می کنم، به جرات می توانم بگویم در اغلب نشست‌های عمومی و تخصصی که مردم، مسئولان، افراد و اقشار مختلف به محضر ایشان شرفیاب می شوند می بینیم که ایشان بر مباحث جنگ شناختی، جنگ نرم و آنچه پیرامون مقوله هنر و رسانه می گذرد تاکید می کنند و اشاراتی دارند.

وی افزود: یعنی در غالب نشست ها و دیدارهای ایشان یک نکته در رابطه با حوزه هنر و رسانه وجود دارد. ایشان تاکید دارند که از تکنیک های اقناع مخاطب و مسائل مختلفی که در حوزه رسانه وجود دارد و جنگ نرمی که دشمن در این عرصه آغاز کرده، آگاهی داشته باشیم و بتوانیم تک دشمن را پاتک بزنیم؛ پدافند رسانه ای و در عرصه جنگ نرم و حوزه رسانه ها «قرارگاه» داشته باشیم.

با سرعت تحولات عرصه رسانه هماهنگ نیستیم

متولیان با اشاره به وضعیت جامعه در مواجهه با انواع و اقسام رسانه ها، تصریح کرد: وقتی مردم ما به صورت شبانه روزی تحت بمباران رسانه‌ای دشمن قرار دارند و با استفاده از فضای ماهواره، فضای گوشی همراه، بازی‌های رایانه ای و تولیدات سمعی و بصری مختلف رسانه ای غرب از قبیل پادکست، اینفوگرافی ها، عکس نوشته‌ها، فضای پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بمباران می شوند، ما هم باید مطابق با «لسان قوم» حرکت کنیم.

وی ادامه داد: به نظر می رسد با همه تلاش هایی که در این چند سال اخیر در مراکز تخصصی در قم از جمله مرکز کامپیوتری نور، دفتر تبلیغات اسلامی، مرکزمدیریت حوزه علمیه و دیگر مراکز اقماری و تخصصی در این شهر و همچنین تلاش هایی که در دیگر مجموعه‌ها و ارگان‌های حوزوی صورت گرفته است اما با این  وجود، ما هنوز نتوانسته ایم خود را با سرعت تحولات عرصه رسانه هماهنگ و به‌روزرسانی و همگام با فضای فکری و فرهنگی جامعه حرکت کنیم. در نتیجه ماحصل این شده که همانطور که رهبری عزیز فرمودند میان آورده های تبلیغی و فرهنگی حوزه با واقعیت های جامعه تناسب وجود ندارد.

این کارشناس سواد رسانه با اشاره به برخی از دلایل وضعیت موجود در رابطه با فعالیت های تبلیغی فرهنگی حوزه گفت: طی تحولات سیاسی در سال های گذشته شاهد بودیم که دشمن ۲۴ ساعته در حال فعالیت است. در حالی که ما هم عِده و عُدّه مان از آنها کمتر است هم میزان فعالیت‌مان. اگرچه ایمان ما قوی تر است اما خروجی های ما تناسب لازم با جبهه مقابل را ندارد.

حتی درباره اهل بیت(ع) کار قوی رسانه ای انجام نشده  

متولیان خاطرنشان کرد: همین مسئله باعث می شود که رهبر انقلاب به عنوان راهبر و دیده‌بان جامعه نکاتی را هشدار دهند. به هر حال چیزی که ممکن است ما سال های بعد در آینه ببینیم و تاسف بخوریم - چنان که امروز هم به دلیل برخی آسیب های فرهنگی و اجتماعی که در جامعه شاهد آن هستیم تاسف می خوریم- ایشان همین امروز در خشت خام می بینند و با دیده بانی دقیقی که دارند اشارت‌های مختلفی می کنند مبنی بر این که شما در بحث فضای مجازی آنچه را که لازمست انجام نمی دهید و نقشی را که باید ایفا کنید، ایفا نمی کنید. به عنوان مثال در بحث تولیدات محتوایی ایشان بارها بر تولید آثار هنری رسانه ای درباره دفاع مقدس تاکید داشتند همچنین در رابطه با زندگی علما، در رابطه با اصحاب ائمه(ع) و حتی شخص ائمه علیهم السلام. به خاطر دارم در یکی از فرمایشات شان فرمودند در رابطه با سه امام بعد از امام رضا علیه السلام یعنی حضرت جواد الائمه ، امام هادی و امام عسکری علیهم السلام کار قوی رسانه ای انجام نشده است. وقتی از نگاه رهبر انقلاب، ما درباره ائمه و اهل بیت علیهم صلوات الله - که اُسّ و اساس مکتب و مذهب شیعه جعفری هستند، کار قوی رسانه ای انجام نداده ایم چگونه می توانیم درباره فرمایشات ایشان، مبانی، معارف و مسایل دینی کار قوی رسانه ای انجام داده و نقش مان را درست ایفا کنیم؟

وی افزود: به نظر می رسد امروز یک وظیفه سنگین بر دوش حوزه های علوم دینی بخصوص در امر تبلیغ و ترویج معارف دینی قرار دارد که با این پیام حضرت آقا سنگین‌تر هم شد. چرا ما آنگونه که باید و شاید به امر رسانه توجه نداریم و نقاط ضعف مان را رفع نمی کنیم. باید بررسی کرد که کجای کار می لنگد؟ آیا گره کور بر این کار افتاده است؟ البته اینطور نیست که ما هیچ موفقیتی نداشته باشیم و من ابدا قصد سیاه‌نمایی ندارم. زحمات بسیار زیادی در نهادهای حوزوی کشیده شده اما در برابر هجمه دشمن آن کاری که باید صورت بگیرد، انجام نمی شود.

متولیان تأکید کرد: خداوند در قرآن می فرماید: «کَم مِن فِئَهٍ قَلیلَهٍ غَلَبَت فِئَهً کَثیرَهً بِإِذنِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ مَعَ الصّابِرینَ؛  چه بسیار گروه کوچکی که به فرمان خدا، بر گروه‌های عظیمی پیروز شدند و خداوند با صابران است» این سنت خداوند است. اما خداوند سنت دیگری هم دارد «إِنَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ؛ خدا حال هیچ قومی را دگرگون نخواهد کرد تا زمانی که خود آن قوم حالشان را تغییر دهند.» این هم سنت خداست. خداوند تعهدی نداده اگر ما نخواهیم حالمان را دگرگون کنیم او سرنوشت و حال ما را متحول کند.

مخاطب خوراک فکری درستی از محتواهای علمی حوزه دریافت نمی کند 

متولیان تصریح کرد: کمبودی که مقام معظم رهبری به آن اشاره کردند بخصوص در مسئله فضای مجازی و رسانه، کاملا مشهود است و حوزه های علوم دینی باید تلاشی مضاعف در این راستا داشته باشند. امروز بسیاری از آقایان علما و بزرگان حوزه را داریم که هنوز آن گونه که باید و شاید وارد فضای رسانه ای نشده اند و هنوز محتویات تلاش هایشان، کتب و آثار علمی و مقالاتی که نوشته اند، پژوهش های علمی و ابدائات علمی ای که داشته اند در این چهل و چند سال بعد از انقلاب اسلامی بازآفرینی و بازنمایی رسانه ای خوب پیدا نکرده است و با لسان قوم امروز که فضای مجازی و هوش مصنوعی و سینما و حتی بازی های رایانه ای  است به مخاطب نشان داده نشده است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: مخاطب خوراک فکری درستی از این محتواهای علمی دریافت نکرده است. هرچند امروز شاهد تغیر نسل ها هستیم و نسل جدید نحوه فکر، بیان و ایده‌آل‌هایشان متفاوت است اما همین بچه های دهه ۸۰ و ۹۰ اگر با خوراک فکری مناسبی تغذیه شوند - بر اساس فطرت - بسیار اهل معنویت هستند. مشکل این است که ما از نسل جدید عقب افتاده ایم و رهبری ضمن اشاره به این عقب افتادگی، در عین اینکه امید می دهند،  تحذیر هم می دهند که باید آقایان علما بیشتر توجه کنند.