آيت‏اللّه آقا شيخ محمد حسين كاشف الغطاء قدس‏سره[1]

مرتضى مدرسى چهاردهى

شيخ محمد حسين كاشف الغطاء از بزرگان دانشمندان اسلامى بود كه تقريباً هشتاد سال پيش در نجف اشرف متولد گرديد و پس از ختم تحصيلات عالى خود در آن سامان براى مطالعه و تحقيقات ادبى و اجتماعى به ديار سوريه و مصر شتافت و با دانشمندان بزرگ آنجا ملاقات و مصاحبه‏ها نمود و پس از مرگ برادر خود رياست روحانى به او منتقل گرديدو تا اواخر عمر مشغول تأليف و تصنيف و تدريس و امامت بود و از محضر بسيارى از دانشمندان ايرانى مقيم نجف اشرف مانند آخوند ملا محمد كاظم خراسانى و سيد محمد كاظم يزدى و ميراز محمد على مدرس رشتى چهاردهى ، استفاده‏هاى علمى و ابدى نمود و تقريباً تحصيلات عالى خود را نزد آنان تكميل كرده .

از معروف‏ترين تأليفات او كتاب الدين والاسلام ، و المراجعات الريحانيه ، والايات البينات ، و اصل الضيعه ، و فردوس الأعلى و تحرير المجله مى‏باشد و با امين ريحانى نويسنده معروف سوريه‏اى ، مكاتبه داشته و مجموعه نوشته به اين دو دانشمند نامى به نام المراجعات ريحانى است كه در دو جلد در صيدا به چاپ رسيد .

و كتاب تحرير مجله او مقايسه‏اى است از قانون مدنى عراق يا فقه شيعه كه از مهم‏ترين كتاب‏هايى است كه تا كنون در حقوق اسلامى و مذهب جعفرى تأليف شده اين كتاب در پنج مجلد مى‏باشد و مورد استفاده استادان دانشكده حقوق در جهان اسلامى است .

سفرنامه ناصر خسرو علوى شاعر و حكيم معروف ايرانى را به عبرى ترجمه نمود و كتاب اصل شيعه او تا كنون هفت مرتبه در عالم عربى چاپ و به فارسى ترجمه شده و دو مرتبه در تهران منتشر گرديده .

اين كتاب از كتاب‏هايى است كه مورد توجه خاورشناسان قرار گرفت و شيعه را با اين كتاب تا اندازه‏اى شناختند و به اصول معتقدات اماميه پى بردند .

كاشف الغطاء يك روحانى ساده نبود ، بلكه از رجال بزرگ سياست در عالم اسلاميت به شمار مى‏رفت . و مكرر به ايران و سوريه و فلسطين مسافرت نمود و درباره اوضاع و احوال مسلمانان مقاله‏ها نوشت و خطابه‏ها ايراد كرد و مردم را عليه جور و ستم و سياست بيگانگان بشورانيد و حقاً يكى از بزرگان و دانشمندان فداكار جهان اسلامى به شمار مى‏رفت و هزاران نفر در عراق عرب و و شام پيرو او بودند و در امور دينى و سياسى از وى تقليد مى‏نمودند .

مشهورترين مسافرت او به سوى فلسطين بود كه چندى پيش در كنگره بزرگ اسلامى در بيت المقدس شركت كرد و با جناب آقاى سيد ضياء الدين طباطبايى  ـ  كه در آن هنگام از رؤساى برجسته كنگره مزبور بود  ـ  همكارى نزديك داشت و پس از پايان كنگره درنماز جماعتى كه هزاران نفر از ملل متنوعه اسلامى شركت داشتند ، امام جماعت شد و آياتى درباره توحيد و اتفاق كلمه مسلمانان درنماز جماعت قرائت نمود كه تا ساليان دراز اثرات آن در جامعه مسلمانان هويدا خواهد بود .

كاشف الغطاء به زبان فارسى و عربى توانا بود ، خطابه‏هايى به هر دو زبان ايراد مى‏كرد و از شعرا و ادباى نامى عالم عربى به شمار مى‏رفت و اشعار او در جوانى مكرر در مجلات و جرايد عربى چاپ و منتشر مى‏شد .

و كتابخانه كاشف الغطاء در نجف مشهورترين و نفيس‏ترين كتابخانه‏هاى عراق محسوب مى‏شود و همان اندازه كه كتابخانه ملك در تهران مشهور است ، به همان اندازه كتابخانه كاشف الغطاء در عالم عربى معروف مى‏باشد .

جوانان تحصيل‏كرده و روشن‏فكران عالم اسلامى توجه مخصوص به كاشف الغطاء داشتند و او را پيشواى روحانى و سياسى خود مى‏دانستند و در مشكلات ادبى و علمى از او پرسش مى‏نمودند و كتاب اغانى ابوالفرج اصفهانى را كه در 24 مجلد مى‏باشد ، درباره موسيقى‏دانان عرب كه از شاهكارهاى ادبيات به شمار مى‏رود ، در جوانى تلخيص كرده و رساله كوچكى از آن را در اين اواخر به چاپ رسانيد كه مورد توجه قرار گرفت .

از ادبيات و تاريخ ايران كاملاً آشنا و مطلع بود و گاه گاهى در ضمن صحبت و خطابه از امثال فارسى شاهد مى‏آورد و به ايران و ايرانى خوش‏بين و علاقه‏مند بود و با بسيارى از فضلا و دانشمندان ايرانى مكاتبه و دوستى داشت ؛ از اين جهت بود كه هر چندى يك مرتبه به ايران مى‏شتافت و ديدارى از دوستان و ياران خود تازه مى‏كرد .

روحانى و روحانى‏نما بسيار است ، ولى كسى كه دانشمند باشد ، انگشت‏شمار است . كاشف الغطاء از دانشمندان بزرگ عالم اسلامى است كه قطعاً تاريخ علمى و سياسى و ادبى عالم عربى خصوصاً ، و عالم اسلام عموماً ، او را فراموش نخواهد كرد چه خدماتى كه درباره اتحاد اسلامى و اتحاد عالم عرب نمود ، فراموش نشدنى است !

نگارنده اين سطور ، هفته‏اى يك بار در ايام تحصيل در نجف اشرف به حضورش شرفياب مى‏شد و از اطلاعات گران‏بها و بسيار نفيس او بهره‏ها برد و در خطابه‏هايى كه در نجف با حضور هزاران نفر ايراد مى‏نمود ، مانند بسيارى از جوان پرشور اسلامى ديگر شركت مى‏كرد . خطابه‏هاى او انسان را به ياد بزرگان و مجاهدان صدر اسلام مى‏انداخت .

آيين اسلام: مقاله بالا را دانشمند محترم آقاى مرتضى مدرسى چهاردهى به مناسبت چهلمين روز وقات آيت‏اللّه شيخ محمد حسين آل كاشف الغطاء (اعلى اللّه مقامه) براى درج فرستاده بودند كه متأسفانه به واسطه تعطيل يك ماهه مجله در چاپ آن تأخير شد .

انتشار وفات علامه كاشف الغطاء[2]

شب سه‏شنبه هفته گذشته ، در حدود ساعت يازده بعد از ظهر بود كه اتومبيل حامل جنازه مرحوم آيت‏اللّه آقاى شيخ محمد حسين كاشف الغطا ، در حالى كه عده زيادى از ايرانيان و شيعيان عراق آن را تشييع مى‏كردند ، با تجليل بى‏نظيرى وارد بغداد گرديد و به وسيله قطار مخصوص از بغداد به كربلاى معلاّ انتقال داده شد تا با اتومبيل به نجف اشرف حمل گردد و در آرامگاه مخصوص خانوادگى آن مرحوم به خاك سپرده شود .

در مراسم مزبور عده بسيارى از مردم زار زار مى‏گريستند و جنازه فقيد در كاظمين و كربلا و نجف اشرف طواف داده شد و تجليلات فوق العاده از طرف ملت به عمل آمد و هزارها نفر از تشييع كنندگان گريه كرده ، سينه‏زنى مى‏نمودند و مانند روزهاى عزا ، زارى و ندبه مى‏كردند و آن شب جنازه در حرم مطهر به امانت گذاشته شد و روز بعد در نجف اشرف كه روضه منوره حضرت على بن ابى طالب  عليه‏السلام امام شيعيان در آنجا واقع است ، به خاك سپرده شد .

ضمناً راديو بغداد بعد از آن كه خبر درگذشت آيت‏اللّه كاشف الغطاء را انتشار داد ، برنامه عادى خود را تعطيل و قطع كرد و به تلاوت كلام اللّه مجيد مشغول شد . در كرند نيز بازار و دكاكين سه روز تعطيل گرديد .

فقيد سعيد طبق يك گزارش دقيق ، بامداد روز سه شنبه پس از اداى نماز صبح به سكته قبلى در گذشته و به سن هشتاد سالگى دار فانى را وداع گفته‏اند . صبح روز پنج‏شنبه هفته گذشته در مسجد سلطانى از طرف دولت ، مجلس تذكرى بدين مناسبت تشكيل گرديد .

آيين اسلام: به راستى ، ارتحال حضرت آيت‏اللّه آقاى آقا شيخ محمدحسين كاشف الغطاء براى عالم اسلام ضايعه بسيار بزرگ و جبران‏ناپذيرى مى‏باشد . ما اين سوگ عظمى را به كليه برادران مسلمان و مخصوصاً به علماى اعلام و مراجع تقليد تسليت مى‏گوييم .