دربحث تاسيس مدارس جديد علاوه بر شيخ هادي نجم آبادي، سيد جمال اسدآبادي، سيد محمد طباطبايي، ملاحسن رشديه، و عده اي ديگر بايد از آخوند خراساني نام برد كه علاوه بر تاسيس و پشتيباني از ايجاد چندين مدرسه در نجف و كربلا و بغداد ، در عصر مشروطه مدام دولتمردان و مجلسيان را به تاسيس مدارس جديد و اجراي اصول نوين تعليم و تعلم فرا خوانده و در ترويج علوم محتاج اليها و استخدام و به كارگيري معلمين صالح ترغيب و تحريض مي نمود.

برخي از بانيان خير، هزينه ساختن مدرسه علميه اي را به آخوند دادند. وي نيز با تمام توان در تلاش براي ساختن مدرسه بود . سرانجام در سال 1321 ق . مدرسه علميه اي در محله (( حويش )) نجف ، به همت او بنا شد كه به نام (( مدرسه بزرگ آخوند )) مشهور گرديد. كتابخانه مدرسه داراي نفيس ترين كتابهاي خطي بود. آخوند در سال 1326 ق . مدرسه ديگري در محله (( براق )) ساخت كه به (( مدرسه الوسطي آخوند )) شهرت يافت .

سومين مدرسه اي كه با همت ايشان ، در محله براق بنا شد (( مدرسه كوچك آخوند )) است كه در سال 1328 ق . كار بناي آن به اتمام رسيد .

آخوند در ساختن چندين مدرسه در نجف ، كربلا و بغداد مشاركت داشت . در اين مدرسه ها ادبيات فارسي نيز تدريس مي شد. او مبلغاني به ايلها، عشاير و روستاهاي دور افتاده عراق گسيل داشت ، تا آنها را با احكام اسلامي آشنا سازند. مجله هاي (( اخوت )) ، (( دره النجف )) ، (( العلم )) و (( نجف اشرف )) با پشتيباني آخوند در عراق منتشر مي شد .
.....................................................................

منبع: ديدار با ابرار، آخوند خراساني آفتاب نيمه شب، محمد رضا سماك اماني،