|
عنوان كلان‌پروژه
|
بررسي نقش نهادهاي اجتماعي در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
گروه مجري
|
گروه تربيت
|
|
مدير كلان‌پروژه
|
حسين ديبا
|
|
بسم الله الرحمن الرحيم
طرحنامه كلان‌پروژه
« نقش نهادهاي اجتماعي در تربيت اخلاقي ـ ديني با رويكرد اسلامي»
الف) ضرورت كلان پروژه
در حوزة علوم رفتاري و اجتماعي از نهاد به عنوان نظام سازمان يافته و پايداري از الگوهاي اجتماعي ياد مي‌شود كه برخي رفتارهاي تأييد شده و يكنواخت را در جهت برآورده ساختن نيازهاي بنيادي جامعه ايجاب مي‌كند.
امروزه آخرين فهرست ارائه شده براي نهادهاي اجتماعي از سوي جامعه‌شناسان مشتمل بر هفت مورد است كه عبارتند از: نهاد خانواده، نهاد دين، نهاد آموزش و پرورش، نهاد رسانه، نهاد اقتصاد، نهاد سياست و نهاد ورزش.
بي‌ترديد نهادهاي اجتماعي بر اساس نظريات معتبر در زمينه رشد اخلاقي، كاركردها يا كارويژه‌هاي مهمي رادر تربيت اخلاقي ـ ديني بر عهده دارند، به تعبير ديگر هر يك ازنهادها وظيفه معيني براي انتقال ارزشها و جامعه‌پذيرساختن هنجارها بر عهده دارند.
كاركردهاي تربيتي يك نهاد، يا آشكارند يا نهان. كاركردهاي آشكار قابل تشخيص و واضح‌اند و معمولاً نهاد، اساساً براي تحقق بخشيدن آنها استقرار يافته است. كاركردهاي نهان نيز غالباً، غير عمدي و احتمالاً غير قابل تشخيص‌اند و اگر قابل تشخيص هم باشند، امري فرعي تلقي مي‌شوند.كاركردهاي نهان در تربيت ممكن است مقاصد اصلي و كاركردهاي آشكار نهاد را تقويت كنند يا ربطي به آنها نداشته باشند يا حتي به نتايجي كاملاً زيان بخش و مغاير با وظايف و عملكردهاي آن نهاد منجر شوند كه در اين صورت اصطلاحاً گفته مي‌شود اين نهاد، ضد كاركرد(Unfunction) دارد.
اگر چه در ميان پژوهشهاي اجتماعي و فرهنگي در حوزه‌هاي مختلف نظير روانشناسي، جامعه‌شناسي و تربيتي به صورت متنوع و گسترده به كاركرد نهادهاي اجتماعي و از جمله كاركردهاي تربيتي ناظر به رشد اخلاقي و ديني پرداخته شده، اما به نظر مي‌رسد تحقيقي يك پارچه و متمركز بر مسائل خاص تربيت اخلاقي- ديني در عرصه تربيت و با توجه به بررسي‌هاي تطبيقي و كاركردي هر يك از نهادها، كمتر انجام پذيرفته‌است.
ب) اهداف كلان پروژه
بر اين اساس به منظور جمع‌آوري و پردازش اطلاعات موجود در اين زمينه وانجام پژوهشهاي جديد براي پاسخگويي به پرسشهاي اين عرصه و ارائه تحليل هاي لازم به منظور معماري فرهنگي كارآمد و اثربخش، كلان پروژه اي با عنوان "بررسي نقش نهادهاي اجتماعي در تربيت اخلاقي- ديني با رويكرد اسلامي" به همراه20 نشست علمي پيشنهاد مي‌گردد. اهداف متوقع از اين كلان‌پروژه عبارتند از:
1. تبيين نقش و جايگاه مطلوب [فرا] نهاد دين و هريك از نهادهاي اصلي و فرعي اجتماعي در تربيت اخلاقي- ديني از نگاه اسلام.
2. آسيب‌شناسي تربيت اخلاقي- ديني نهادهاي اجتماعي اثر گذار موجود در جامعه ايران امروز.
3. ظرفيت‌شناسي بسترهاي اجتماعي موجود براي ارتقاء اخلاقي- ديني جامعه و در صورت لزوم ايجاد بسترهاي لازم جهت اعتلاي اخلاقي- ديني جامعه.
4. آسيب‌زدايي نهادهاي اجتماعي و دستيابي به راهكارهاي مطلوب جهت رسيدن به وضعيت مطلوب اخلاقي-ديني جامعه از منظر آموزه‌هاي اسلامي.
ج) گستره و پرسشهاي كلان پروژه
هرگونه تغيير و تحول در اثر گذاري صحيح نهادهاي اجتماعي مرهون سه تلاش جدي است. در گام اول لازم است وضعيت مطلوب و آرماني به مثابه ايستار مطلوب تحولات ترسيم گردد. پس از آن مي‌بايست شناختي دقيق و موشكافانه از وضعيت كنوني و ايستار موجود به دست آ‌ورد و از اين رهگذر آسيبها و نقاط ضعف و قوت را رصد كرد. و بلاخره در گام سوم راهكارهاي گذار از وضع موجود به وضع مطلوب را جستجو كرد. تنها در سايه اين سه تلاش است كه مي‌توان نهادهاي اجتماعي را به جايگاه اصلي و مطلوب خود بازگرداند و تأثيرات مطلوب را از آنها توقع داشت.
برهمين اساس كلان پروژه فوق در سه بخش مجزا سامان خواهد يافت.
در بخش اول سيماي مطلوب هريك از نهادها و [فرا] نهاد دين از منظر اسلام ترسيم مي‌گردد. در اين بخش كاركردهاي متوقع اسلام از نهادهاي اجتماعي بدست مي‌آيد.
پرسشهاي اصلي در گام اول(نگاه اسلام به كاركرد مطلوب تربيتي نهادها)
1. از نگاه اسلام [فرا] نهاد دين و هريك از نهادهاي اصلي و فرعي چه كاركردهايي بايد داشته باشند؟
2. بسترها و عوامل لازم فرهنگي، اقتصادي، سياسي و اجتماعي براي ظهور كاركردهاي صحيح تربيتي هريك از نهادهاي اجتماعي كدام است؟
در بخش دوم وضعيت موجود نهادهاي فوق مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در اين بخش آسيبها و ضعفها همچنين نقاط قوت نهادهاي فوق در جامعه كنوني بررسي مي‌شود. نظر به اين كه اين بخش در كلان پروژه نيازمند مطالعات ميداني و گردآوري اطلاعات آماري است و اين سنخ مطالعات فعلاً در دستور كار مركز اخلاق و تربيت نيست لازم است اين بخش با اولويت استفاده از ظرفيت‌هاي مركز مطالعات فرهنگي اجتماعي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي دفتر تبليغات برون سپاري شود. همچنين در مراحل فراتحليل داده‌هاي آماري از يك كارشناس ارشد جامعه شناسي و مطالعات اجتماعي ترجيحاً با همكاري مركز مطالعات فرهنگي اجتماعي پژوهشگاه كمك گرفته مي‌شود.
پرسشهاي اصلي در گام دوم (ترسيم وضعيت موجود)
1. [فرا] نهاد دين و نهادهاي اصلي وفرعي در جامعه امروز با چه آسيبها و ضعف‌هايي مواجه است؟
2. [فرا] نهاد دين و نهادهاي اصلي و فرعي چه جايگاه و تأثيرات تربيتي در جامعه‌كنوني دارند؟
دربخش سوم كلان‌پروژه با بهره‌گيري از فراتحليل داده‌هاي آماري وضع موجود به بررسي راهكارهاي گذار از وضع موجود به وضع مطلوب پرداخته مي‌شود. در اين زمينه لازم است با عنايت به استفاده ازظرفيت بسترهاي موجود و ايجاد بسترهاي لازم براي حركت به سمت مطلوب برنامه‌ريزي گردد.
پرسشهاي اصلي در گام سوم( گذار به وضع مطلوب)
1. چگونه مي‌توان نهادهاي اجتماعي را ضمن آسيب‌زدايي به الگويي براي زيست برتر(حيات طيبه) در مقياس جهاني و در عصر جهاني شدن تبديل كرد؟
2. نحوه استفاده از بسترهاي موجود براي رسيدن به وضع مطلوب و آرماني از منظر اسلام چگونه است؟
3. بسترهاي لازم براي اين حركت كدام است؟
افزون بر اين بايد توجه داشت كه نهادها به تنهايي عمل نمي‌كنند، بلكه جزئي از كلان نظام جامعه بوده با ساير نهادها، روابط و كنشهاي متقابل دارند. فهم يك نهاد، مستلزم مطالعه روابط آن با ساير اجزاي جامعه و فرهنگ و نيز تعاملات مستقيم و غير مستقيم هر يك از نهادها با يكديگر است، بديهي است كه براي مثال دين، اقتصاد، آموزش و پرورش، و خانواده، پيوسته با يكديگر كنش و واكنش متقابل دارند، و بر اين اساس در امر تربيت اخلاقي بايد علاوه بر انجام پژوهش در زمينه توصيف كاركردهاي اخلاقي هر نهاد و ارائه پيشنهاد براي جنبه‌هاي هنجاري و تجويزي هريك، به تعاملات و هم‌گرايي‌ها و نيز تعارضات و واگرايي‌هاي اين نهادها، توجه كامل داشته‌باشيم.
د) پروژه‌هاي پيشنهادي
براساس آنچه بيان شد پروژه‌هاي زير پيشنهاد مي‌گردد:
1. نقش نهاد خانواده در تربيت اخلاقي- ديني(20ماه)
2. نقش نهاد آموزش و پرروش در تربيت اخلاقي- ديني(20ماه)
3. نقش [فرا] نهاد دين در تربيت اخلاقي- ديني(20ماه)
4. نقش نهاد فرعي رسانه در تربيت اخلاقي- ديني(20ماه)
5. نقش نهاد فرعي ورزش در تربيت اخلاقي- ديني(20 ماه)
6. نقش نهاد اقتصاد در تربيت اخلاقي- ديني(20ماه)
7. نقش نهاد سياست در تربيت اخلاقي- ديني(20ماه)
8. ميزان و چگونگي تعاملات نهادهاي گوناگون در تربيت اخلاقي- ديني(20ماه)
ه) جدول پيش‌بيني زماني كلان‌پروژه «نقش نهادهاي اجتماعي در تربيت اخلاقي- ديني با رويكرد اسلامي»
|
رديف
|
عنوان پروژه
|
سال
|
|
1390
|
1391
|
1392
|
1393
|
1394
|
1395
|
1396
|
1397
|
1398
|
|
1.
|
نقش نهاد خانواده در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2.
|
نقش نهادآموزش و پرورش در تربيت اخلاقيـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3.
|
نقش [فرا] نهاد دين در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4.
|
نقش نهاد فرعي رسانه در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5.
|
نقش نهاد فرعي ورزش در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6.
|
نقش نهاد اقتصاد در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7.
|
نقش نهاد سياست در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8.
|
تعاملات نهادهاي هفتگانه در تربيت اخلاقي ـ ديني
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|