لطفا به عنوان اولین سوال بفرمائید چه تعریفی از رسانه های ارتباط جمعی مانند اینترنت، تلویزیون، ماهواره و ... وجود دارد؟

 امروزه یکی از عوامل مهم محیطی، رسانه ها است. رسانه های جمعی یا عمومی و به تعبیر دیگر وسایل ارتباط جمعی اصطلاح فارسی شده واژه لاتین«Medium» است که جمع آن«Media» می باشد و منظور از آن دسته ای از وسایل هستند که مورد توجه تعداد کثیری می باشند و از تمدن های جدید بوجود آمده اند. همچنین رسانه به معنای هر وسیله ای است که انتقال دهنده فرهنگ ها و افکار عده ای باشد. و اکنون آن چه مصداق این تعریف است وسایلی همانند: روزنامه ها، مجلات، رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، CDها، ویدئو و... می باشند. در تعریف دیگر رسانه، "هر نوع واسطه یا مجاری انتقال پیام است  که از طریق فرستنده اعمال می شود." همچنین رسانه گاهی کانال نیز نامیده می شود. "

گرچه مفهوم خانواده برای همه یک مفهوم قابل درک است اما آیا برای خانواده هم تعریف مشخصی وجود دارد ؟

بله همین طور است، هر واژه ای که به کار می رود باید تعریف مشخصی داشته باشد، درباره خانواده نیز تعاریف مختلفی ارایه شده است. پیشتر از این، گروهی از محققان علوم اجتماعی، خانواده را به «گروهی از افراد که روابط آنان با یکدیگر بر اساس هم خونی شکل می‏گیرد و نسبت به هم خویشاوند محسوب می‏شوند»؛ تعریف کرده بودند. گروهی دیگر از جامعه شناسان، برای تعمیم خانواده، به گونه‏ای که افزون بر روابط هم خونی، مواردی هم چون فرزند پذیری و پذیرش‏های اجتماعی و قراردادی را نیز در برگیرد، خانواده را این گونه تعریف کردند: «گروهی است متشکل از افرادی که از طریق پیوند زناشویی، هم خونی یا پذیرش، با یکدیگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر، خواهر و فرزند در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‏کنند».

دیگر صاحب نظران نیز در حوزه‏های مختلف علوم انسانی، تعاریف و تعابیر مشابهی در تعریف خانواده به کار برده‏اند ؛ از جمله «خانواده ترکیبی از افرادی است که از راه خون، زناشویی، و یا فرزند پذیری، با یکدیگر ارتباط می‏یابند و طی یک دوره زمانی نامشخص، با هم زندگی می‏کنند ـ خانواده پیوندی است که با نهاد ازدواج، یعنی صورتی از روابط جنسی، که به تصویب جامعه رسیده، مرتبط است.» و « خانواده گروهی اجتماعی است که بزرگ سالان آن(مذکر و مؤنث) از نظر جنسی، با هم زندگی می‏کنند و از نظر اقتصادی، همکاری دارند و دارای یک بچه یا بیش تر هستند». قدر مشترک این گونه تعاریف را می‏توان در سه محور خلاصه کرد: خانواده بر مبنای ازدواج بین دو جنس مخالف شکل می‏گیرد ؛ روابط نسبی(قرار دادی یا واقعی) یا سببی بین اعضای آن وجود دارد و افزون بر کارکردهای زیستی(تولید مثل)، کارکرد‏های آموزشی، تربیتی و اقتصادی نیز برای آن متصور است.

معمولا در تقسیم بندی ها رسانه ها را به دو دسته رسانه های شخصی و اجتماعی تقسیم بندی می کنند لطفا در مورد این دسته بندی توضیح دهید؟

در تقسیم بندی رسانه‌ها، رویکردها و دیدگاه‌های مختلفی، مبنای تقسیم بندی قرار گرفته است، اما آنچه اهمیت دارد، این است که همه آنها برجسته ترین فعالیت خود را در قالب خبر عرضه می کنند و محصولاتشان در مقیاس وسیع توزیع می شود. رسانه‌ها را از جنبه های گوناگون می‌توان تقسیم بندی کرد:

از نظر ارتباطی رسانه‌ها به دو گروه تقسیم می شوند:

1.       رسانه‌های شخصی: این نوع رسانه‌ها از مخاطبان محدود برخوردارند که در گذشته کارآیی بسیار داشته اند؛ مانند تلفن، تلفن همراه، تلگراف؛

2.       رسانه‌های جمعی: رسانه‌هایی که مخاطبانشان انبوه و گسترده‌اند و برای ارتباط‌های بزرگ‌تر و در محدودة جغرافیایی گسترده‌تر به کار می روند. رسانه های جمعی، خود به چهار گروه تقسیم می‌شوند:

-        رسانه‌های چاپی: مانند روزنامه،هفته نامه، ماهنامه و پوستر؛

-        رسانه‌های صوتی: مانند رادیو و یا سیستم های صوتی عمومی در فرودگاه ها و معابر عمومی؛

-        رسانه‌های تصویری: مانند تلویزیون و سینما؛

رسانه‌های رایانه‌ای: مانند اینترنت.

رسانه‌های نوین:  شبکه‌های اجتماعی، شامل فیس بوک ،  تویتر،  گوگل پلاس، یوتیوب و... .

 بر این اساس بعضی از رسانه ها ویژة تفریح و تفنن اند؛ برخی، به عقل و اندیشة مخاطب متوسل می شوند و برخی دیگر، به احساسات او. بعضی وسایل برتر و پیشرفته تر برای تبلیغ اند و برخی برای ترویج تجارت و به همین جهت کارکردهای متفاوتی دارند.

یکی از مهمترین شبکه های اجتماعی در دنیای مجازی فیسبوک است که کاربران زیادی را از سراسر دنیا به خود جذب کرده است، لطفا در مورد این شبکه اجتماعی توضیح دهید؟

  یکی از بخش های مهم اینترنت، شبکه های اجتماعی( مثل فیس‌بوک، مای اسپیس، اورکات، توییتر، فرندفید) است. شبکه اجتماعی، سایت یا مجموعه سایتی است که به کاربرانی که دوست دارند علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم با آنان در این موارد شریک باشند، اجازه فعالیت می‌دهد. فیس‌بوک، یک سایت اجتماعی است که توسط سازنده جوان خود مارک زاکربرگ در سال 2004 راه اندازی شد. در این پایگاه اینترنتی می‌توان با دوستانی که دارای حساب کاربری در فیس‌بوک هستند، عکس، فیلم یا پیغام به اشتراک گذاشت. این پایگاه هم‌اکنون از نظر تعداد کاربر عضو و نیز از نظر کارشناسان و در یک جمله در زمینه کاری خود، پایگاه شماره یک جهان محسوب می‌شود. در ابتدا دسترسی به این سایت فقط محدود به دانشجویان هاروارد بود. اما پس از مدتی فیس بوک به سایر دانشگاه های لیگ آی وی گسترش یافت. سپس  نسخه  دبیرستانی فیس بوک افتتاح شد. و تا پایان سال 2005 حدود 2000 دانشکده و بیش از 25000 دبیرستان عضو فیس بوک شدند. و بالاخره در 11 سپتامبر 2006 دسترسی به فیس بوک برای تمام افراد به شرط داشتن یک ایمیل معتبر و سن بالای 13 سال آزاد شد.

  وب‌گاه فیس‌بوک بیش از 800 میلیون کاربرد دارد و هم‌اکنون به 70 زبان از جمله فارسی، قابل دسترس بوده و 70‌ درصد از کاربران آن در خارج از ایالات متحده هستند.  محیط فیس‌بوک در واقع مجلسی از دوستان و آشنایان یک کاربر به‌شمار می‌آید. این پایگاه با ارائه امکان عضوگیری در تعداد بالا، به کاربران اجازه می‌دهد تا در هر لحظه دوستان جدیدی را به مجموعه خود اضافه کنند. کاربران در فیس‌بوک دارای یک صفحه شخصی هستند. می‌توانند گروه تأسیس کنند و یا در گروه‌های دیگر عضو شوند. کاربران می‌توانند برای خود آلبوم عکس بسازند و دوستانشان را انتخاب کنند و به فهرست دوستان اضافه کنند. آن‌ها می‌توانند برای یک هنرمند یا یک وب‌گاه و یا وبلاگ شخصی خود و شاید هم برای کالایی که تولید می‌کنند، صفحه جداگانه طراحی کنند تا دیگران هم در آن صفحات ثبت شوند و پیشنهاد و انتقاد ارائه بدهند. کاربران فیس‌بوک در ارتباط با شما تنها به پنج گروه طبقه‌بندی می‌شوند؛ دوستان، دوستان دوستان، اعضای هم‌شبکه، غریبه‌ها و کاربرانی که احیاناً بلوکه کرده‌اید.فیس‌بوک نرم‌افزارها، ابزارهای جانبی خاص و بازی‌های آنلاین گوناگونی دارد که کاربر می‌تواند با توجه به نیاز خود از آن‌ها استفاده کند.

همان طور که در خلال صحبتهایتان به آن اشاره کردید، متاسفانه یکی از واقعیت های جامعه امروز تزلزل جایگاه خانواده و کم شدن روابط خانوادگی بین اعضای یک خانواده است، نظر حضرتعالی در این مورد چیست؟

خانواده به عنوان هسته کوچک جامعه در همه جوامع مذهبی و غیر مذهبی مورد توجه زیادی قرار گرفته است. در واقع خانواده به حیات اجتماعی جامعه منجر می‌شود و تمام نقش‌های مربوط به ایجاد تمدن، رشد و شکوفایی جامعه، انتقال مواریث، عقاید و اداب و رسوم و... از طریق خانواده به نسل های بعدی منتقل می‌شود. اما تحولاتی که در دهه‌های اخیر در کشور مشاهده می‌شود، نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده است. کارآمدی خانواده‌ها همواره به عنوان اصلی مطرح بوده است اما در دهه‌های اخیر شاهد اثر ضعف در خانواده‌های ایرانی بوده‌ایم. البته این یک موضوع داخلی نیست و در تمام جوامع شاهد این مسئله بودیم که نهاد خانواده به صورت کمتر یا بیشتر مورد تزلزل قرار گرفته است.

 در جامعه کنونی بالا رفتن سن ازدواج و کاهش میل به ازدواج کردن، پایین آمدن نرخ تولد، ناپایداری خانواده و آمار طلاق، کم ظرفیتی خانواده‌ها برای حل مشکلات، کاهش احساس مسئولیت در میان افراد خانواده، بالا رفتن آمار جرم و بزه، جدا شدن فرزندان از نهاد خانواده و رو آوردن به سمت خانه‌های مجردی، ناراحتی‌های روحی و روانی در میان افراد خانواده و غیره بخش‌هایی از مشکلاتی است که جامعه‌ها را درگیر خود کرده است.

بدون شک یکی از مسائل مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد هجمه غرب و نفوذ فرهنگ غرب در میان فرهنگ ما است که مشکلاتی را برای ما رقم زده است. غرب از همه ظرفیت‌های خود برای از فروپاشی بنیان خانواده استفاده کرده  و در حال حاضر ما را نیز درگیر آن ساخته است.  جامعه ما هم اکنون توسط انواع رسانه ها و وسایل اطلاع رسانی محاصره شده است : رادیو، تلویزیون، ماهواره، اینترنت، تلفن همراه  و...   کمتر کسی است که حداقل ساعتی از روز را با یکی از این رسانه ها سپری نکند. استفاده از ابزارها و فن آوری های نوین برای برقراری ارتباط با یکدیگر، آثار عمیقی بر روابط خانوادگی و اجتماعی می گذارد. به همین جهت جایگاه رسانه ها و نقش آنها در خانواده، مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران قرار گرفته است.

به نظر می رسند رسانه های جمعی مخصوصا شبکه های اجتماعی که در دنیای  مجازی فعال هستند نقش اساسی در تزلزل نظام خانواده و گسترش مفاسد اخلاقی داشته اند، نظر حضرتعالی در این زمینه چیست؟

بله قطعا همین طور است، خانواده نهادی مهم و اصیل ترین پایه زندگی اجتماعی است. بقا  و دوام جامعه انسانی، به دوام خانواده بستگی دارد و صلاح و فساد فرد و اجتماع نیز درگرو صلاح و فساد خانواده است. یکی از معیارهای خانواده منسجم، وجود پیوند عاطفی بین اعضای آن است. البته عوامل گوناگونی به این پیوند آسیب رسانده و هنجارهای اصیل خانواده را تهدید می کند. یکی از عوامل تهدید کننده بنیان خانواده همان طور که در سوال به آن اشاره کردید، استفاده نادرست از رسانه های جمعی بویژه برنامه های نامناسب رسانه های غربی چون اینترنت بویژه فیسبوک است. رسانه ها می توانند در درازمدت ساختارهای ارزشی جامعه را بسازند یا دگرگون کنند. چراکه تاثیر پدیده ای مثل اینترنت و برنامه های ماهواره ای بر افکار عمومی و تغییر نگرش افراد به مسایل اجتماعی و فرهنگی از دیگر رسانه ها وسیع تر و عمیق تر است. سیل اطلاعات که از سوی اینترنت، تلویزیون و شبکه های ماهواره جاری می شود به تدریج، جامعه را در خود غرق می کند و افراد هم که خواه ناخواه، در این جو اطلاعاتی تنفس می کنند از آن تغذیه می شوند و به مرور در جریان مسیر ایجاد شده قرار می گیرند. در بسیاری از جوامع درحال گذار، مردم در تماس با رسانه هایی مثل  اینترنت و ماهواره بدون توجه به تعلق خاطر فرهنگ ملی خود صرفا دریافت کننده محصولات فرهنگی هستند. امروزه استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و شبکه‌های ماهواره‌ای توسط خانواده‌های ایرانی، بدون توجه به آثار مخرب آن روزبه‌روز در حال گسترش است!! این  شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی وارد میدان شده و با ایجاد زمینه برای ارتباط دائمی آسان میان زنان و مردان به ساده‌سازی رابطه با جنس مخالف می‌پردازند. قرار گرفتن خانواده‌ها در معرض برنامه‌های چنین شبکه‌هایی سبب تغییر رفتار اجتماعی افراد و شکل‌گیری سبک زندگی تازه می‌شود که منجر به فاصله و دوری زوج‌ها از یکدیگر شده است و به مرور، با افزایش این فاصله‌ها، افراد تمایل پیدا می‌کنند به‌طور کامل از هم جدا شوند. همچنین این روابط در بسیاری از موارد سبب ایجاد سوءظن و خیانت میان زوجین شده که گاه منجر به فجایعی شده است.

انتهای پیام/113