آية اللّه العظمى حاج ميرزا محمد فيض قمى

(متولد 1293 ـ متوفى 1370 هـ ق )

آيـة اللّه الـعـظمى حاج آقا ميرزا محمد فيض , فرزند اديب نامى ميرزا على اكبرفيض (قدس سره ) يكى از اعاظم فقها و از اكابر علماى طراز اول در قرن چهاردهم هجرى مى باشد.

گرچه مرحوم آية اللّه فيض از نظر مرجعيت عامه و تقليد عمومى مردم , در حدديگر فقهاى بزرگ يـاد شـده در ايـن كـتاب نبوده اند, ولى از آنجايى كه آن مرد بزرگ الهى و فيض آثار, در احيا و ابقا حوزه علميه قم نقش اساسى و حق بزرگى بر جامعه علمى و اسلامى ما دارند, به عنوان ادا بخشى از حـقـوق شـرعى وى , به شرح حال مختصرى از آن مرد علم و فضيلت مى پردازيم باشد كه شرح حال تفصيلى او را درذيل كتاب ((علماى معاصرين مرحوم خيابانى )) آورده باشيم .

مرحوم حاج ملا على واعظ خيابانى در كتاب علماى معاصرين در شان ايشان مى نويسد:.

((حضرت آية اللّه آقا ميرزا محمد فيض قمى يكى از اعاظم علماى طراز اول وداراى شاخصيت تامه و مقبوليت عامه و مرجعيت كامله اند.

تـولـد ايـشـان در سال 1293 ه ق در قم رخ داده است آنگاه مقدمات و سطوح رادر قم تحصيل , و سـپـس بـراى تكميل تحصيلات عاليه به تهران مهاجرت نموده و ازمحضر آية اللّه آقاى حاج ميرزا حسن آشتيانى صاحب حاشيه بر رسائل تحصيل فقه واصول و نزد آية اللّه ميرزا محمود قمى و آقاى آقـا شـيـخ عـلـى رشتى تحصيل حكمت وعرفان نموده است , و در سال 1317 ه ق به نجف اشرف عـزيـمـت و از محاضر درس آيات عظام : آية اللّه آخوند خراسانى , و آية اللّه سيد محمد كاظم يزدى اسـتفاده ها نموده است پس از بهره گيرى كافى از دروس فوق , جهت سير دقايق افكار حضرت آية اللّه مـيـرزا مـحـمد تقى شيرازى (ميرزاى دوم ) به سامرا هجرت نموده اند ضمن تحصيل ازمحضر مـبـارك ايـشان , در شمار اعاظم تلامذه آن بزرگوار درآمده اند, و يكى ازمدرسين نامى آن حوزه قـرار گـرفـتـه اند به همين جهت فوق العاده مورد توجه و عنايت خاص استاد بزرگوار خود واقع شـده انـد در هـمـان زمـان در احـتياطات مطلق , خودبرخى از مقلدين خويش را به ايشان ارجاع فـرمـوده انـد پـس از مـراجعت به قم هم هركس ازاهالى قم و ساوه واطراف آن , كه ازحضرت آية اللّه شـيـرازى سـؤال مـى نـمـودنـد, كـه احـتـيـاطـات مـطلق شمارا به كدام يك از علمامراجعه نمائيم ؟

معظم له ايشان رامعرفى مى فرمودند.

آيـة اللّه فـيض پس از تكميل معلومات و فوز به مقام عالى اجتهاد, درسال 1333 ه ق به قم مراجعت فـرمـوده و ازمـسـئولين و بزرگان آن بلده طيبه به شمار آمدند ايشان جهت تربيت طلا ب علوم دينى كمر همت بست ومدرسه فيضيه را كه بسيارى از حجرات آن انبار علا ف , بقال و كسبه شده بـود, از يـدغـاصـبـين و متصرفين انتزاع , و مسكن طلا ب علوم دينى نمود و خود در آن مدرسه بـه تـدريـس اشـتغال ورزيد و براى توسعه اداره علميه آن , خود را نيازمند معاونت و كمك ديد, تا بالاخره در سال 1340 ه ق از آية اللّه العظمى حاج شيخ عبدالكريم حائرى يزدى (ره ) كه تا آن وقت در شهر اراك متوقف بودند, درخواست مهاجرت فرمود, وايشان نيز با تمهيدات فراوان وارد قم شد و بـراى مـزيد تجليل ايشان , مسجد بالاسر راكه محل نماز ايشان بود, به آية اللّه حائرى واگذار, و خـود هـم چـنـد ايـامى به ايشان اقتداورزيدند, و روز به روز در تقويت و رونق بخشيدن به حوزه عـلـمـيه قم كوشيد, به حدى كه آن را تا حد همسويى و رقابت با حوزه علميه نجف رساندند, و از سال 1355ه ق كه آية اللّه حائرى رحلت نمود, با عزمى راسخ و با اعانت ساير اعاظم دانشمندان قم , حوزه علميه قم را حفظ نمودند )) ((1)) .

اصرار در مهاجرت :

گويند اين مرد بزرگ به آية اللّه حائرى كه جهت زيارت قبر شريف حضرت معصومه (ع ) آمده بود, و تـصـميمى بر اقامت نداشتند, عرض كردند: مگر اين قمى هانباشند كه وقتى دعبل خزاعى , جبه اعطايى امام رضا (ع ) را كه به قم آورد, و به هرقيمت بالايى كه گفتند حاضر به فروش نبود, ولى در خارج شهر عده اى از جوانان ازچنگش درآوردند؟ .

مـرحـوم آية اللّه حائرى فرمودند بودند: او جبه امام را داشت , به من چه ارتباطپيدا مى كند؟

ايشان گفته بودند: شما هم علم امام (ع ) را داريد.

شاگردان :

حـوزه پـربركت و پرفيض ايشان فارغ التحصيلات متعددى را تحويل جامعه داد كه به محض ارائه نمونه اسامى , چند تن از فضلاى زير را ذكر مى كنيم :.

1 ـ مرحوم آية ميرزا مصطفى صادقى (متوفى 1358 ه ق )

2 ـ آية اللّه حاج سيد مرتضى فقيه .

3 ـ آية اللّه حاج شيخ احمد فقيهى .

4 ـ آية اللّه حاج شيخ عباس مستقيم .

5 ـ آية اللّه حاج شيخ عباس حائرى اصفهانى .

6 ـ مرحوم شيخ ابوالقاسم نحوى .

7 ـ مرحوم حاج شيخ على پائين شهرى .

8 ـ مرحوم حاج محمد باقر قمى فرزند حاج شيخ ابوالقاسم كبير قمى .

ترويج براى خدا:

گـويند معظم له از آية اللّه بروجردى رحمة اللّه عليه كه پس از مؤسس بزرگوار,پرچمدار و زعيم حوزه بود, بسيار ترويج و تبليغ مى نمود برخى به ايشان اعتراض مى كنند و مى گويند شما كه خود صـاحـب فـتـوى و مـرجـع تـقليد هستيد, براى چه ازآقاى بروجردى ترويج مى كنيد؟

در جواب مى فرمايند: اگر كار براى خدا است , مابايد از كسى كه فعلا علمدار است , و حوزه را حفظ مى كند ترويج كنيم , و اگر براى غيرخداست , من اهلش نيستم .

تاليفات :

تاليفات مرحوم فيض عبارت است از:.

1 ـ كتاب الفيض در طهارت آب قليل و عدم تنجيس متنجس (مطبوع ).

2 ـ حاشيه بر العروة الوثقى .

3 ـ مناسك حج .

4 ـ حاشيه وسيلة النجاة .

5 ـ شرحى بر منظومه مرحوم سيد بحرالعلوم در فقه .

6 ـ ذخيرة العباد و چند اثر ديگر.

اخلاف شايسته :

از آن مرحوم علاوه بر آثار علمى و تاليفى , چند خلف صالح بر جاى مانده است كه هر كدام در شغل و موقعيت خود منشا خدمات اسلامى و انسانى بوده وهستند:.

1 ـ مـرحـوم ميرزا عباس فيض , صاحب تاليفات عديده , از جمله : گنجينه آثارقم , قم و روحانيت , انجم فروزان , بدر فروزان , تاريخ كاظمين و تاريخ پاكستان , و آثارديگر.

2 ـ حجة الاسلام والمسلمين حاج آقا مهدى فيض , يكى از ائمه جماعت مسجد امام حسن عسكرى (ع ) و داراى تاليفات چند كه هنوز به طبع نرسيده اند.

3 ـ دكـتر عليرضا فيض , استاد دانشگاه تهران , نويسنده مبادى فقه و اصول ,ترجمه لمعه دمشقيه , حـقـوق جـزاى عـمـومـى اسـلام , مـقارنه و تطبيق در حقوق جزاى عمومى اسلام , حقوق جزاى خـصـوصـى , و آثـار و تاليفات ديگر در ضمن ايشان حق استادى بر حقير دارند, چون در دانشكده الهيات و معارف اسلامى , چند ترم با ايشان درس داشته ام .

4 ـ ميرزا محمد تقى معروف به آقا ميرزا.

5 ـ حاج حسين آقا.

مـرحـوم فـيض چهار داماد داشتند كه تنها حجة الاسلام والمسلمين حاج شيخ ‌عباس مستقيم از ميان آنان در كسوت روحانيت بود.

وفات :

ايـشـان پـس از عمرى تلاش و كوشش در راه خدا, در دهه آخر جمادى الاولى سال 1370 ه ق , در حـال نـماز وقتى دستها را به دعا برداشته بود, و ((الهى عاملنابفضلك )) را مى گفت , دار فانى را وداع گفت آية اللّه بروجردى بر پيكر او نماز خواند ودر ايوان طلايى صحن عتيق مدفون گرديد.

عـزادارى سـراسـرى در كشور اقامه شد از جمله در تهران از سوى دربار درمسجد شاه 15 اسفند 1329 ه ش مجلس ترحيمى برگزار گرديد در اين مجلس ترحيم وقتى حاج على رزم آرا نخست وزيـر وقـت براى شركت وارد صحن مسجدشده بود, نزديك حوض ناگهان هدف گلوله هاى تير فدائيان اسلام قرار گرفت ومقتول گرديد ((2)) .

پاورقى