سيد جمال الدين هاشمي گلپايگاني از زهاد و اخلاقيون بزرگ عصر خود هستند. مدتها در درس آخوند خراساني شركت مي كرد و بعد از رحلت استاد خراساني ديگر به درس كسي حاضر نشد و از ملازمين ميرزاي نائيني شد.سيد از مراجع تقليد هم محسوب ميشود.نقل مي كرد روزي شيخ عبدالله گلپايگاني را ديدم كه عباي نوي پوشيده. علت را پرسيدم. فرمود آخوند خراساني براي من فرستاده و فرموده اند اين بخاطر اينكه مرا از يكي از مبناهايم برگرداندي:
..............................

تحصيلات ابتدايي 

سيدجمال الدين دوران كودكي را در سعيدآباد سپري كرد. بيش از 9 سال از عمرش نمي گذشت كه پدر بزرگوارش دار فاني را وداع گفت. وي چند سالي به چوپاني مشغول بود؛ ولي روح بلندي كه از پدر خود به ارث برده بود، او را بر آن داشت تا به اجداد بزرگ خود اقتدا كند. جمال الدين خواندن و نوشتن را در روستاي خود فرا گرفت و دروس حوزوي را نزد برادرانش آموخت و مقداري از دروس مقدماتي را در وطن خود فراگرفت و سپس براي ادامه ي تحصيل راهي گلپايگان شد.
 
وي بيشتر علوم عربي، بلاغت و منطق را از علماي گلپايگان آموخت. مي گويند: هر روز مسافت بين سعيدآباد و گلپايگان را براي آموختن علم پياده مي پيمود. او چند سالي را در گلپايگان به تحصيل اشتغال داشت و در سال 1311 ه.ق. در حالي كه 16 سال بيشتر نداشت، براي ادامه ي تحصيل عازم اصفهان گرديد.
 
تحصيلات سطح
 
سيدجمال الدين كه عزم اصفهان نمود، در "مدرسه علميه الماسيه" ثبت نام نمود و در همانجا به كسب علم پرداخت. مدتي گذشت تا اين كه به "مدرسه شيخ محمدعلي ثقةالاسلام" منتقل گرديد و سطوح عالي حوزوي را آغاز نمود و «قوانين» را نزد مرحوم حاجي ميرزا بديع آموخت. سپس «رسائل» و «مكاسب» را نزد بزرگاني هم چون شيخ عبدالكريم گزي، سيدمحمد خاتون آبادي، شيخ محمدعلي ثقةالاسلام، شيخ محمدتقي مدرسي و آيت الله سيدمحمدباقر درچه اي فرا گرفت.
 
همچنين علم درايه، رجال و علوم ديگر را از علماي اصفهان آموخت. وي علم معقول و اخلاق را نزد بزرگاني همچون آخوند ملامحمد كاشي كه خود حكيم و عارفي بزرگ و از نوادر عصر خويش بود و جهانگيرخان قشقايي كه از بزرگترين حكيمان و فيلسوفان اسلامي به شمار مي رفت، آموخت.
 
مباحثه با آيت الله بروجردي
 
او در دوراني كه در اصفهان مشغول تحصيل بود، با آيت الله العظمي حاج آقا حسين بروجردي هم درس و هم مباحثه بود. آيت الله بروجردي چه هنگامي كه در بروجرد بودند و چه اوقاتي كه به قم هجرت نمود، نامه هايي به ايشان مي نوشتند و درباره ي بعضي از مسائل مشكل و حوادث كه واقع مي شد، از او استمداد مي نمود.
 
تحصيلات عالي
 
سيدجمال الدين در جمادي الاخر 1319 ه.ق. آهنگ نجف اشرف كرد. او هنگامي كه عازم نجف بوده در مسير خود از گلپايگان گذشت و مورد استقبال علماي آن ديار قرار گرفت و در اوايل ماه مبارك رمضان سال 1319 ه.ق. وارد نجف اشرف گرديد.
 
وي در نخستين روزهاي ورود به نجف، در درس «آخوند ملامحمدكاظم خراساني» حاضر شد و خارج فقه و اصول را در حوزه ي درس او فرا گرفت.
 
وي دو دوره خارج اصول را پيش آخوند خراساني گذراند كه يك دوره آن را تقرير نمود؛ اما متأسفانه هنگامي كه دولت بعث عراق در دهه 70 ميلادي ايرانيان را از عراق بيرون كرد، آن نوشته ها مفقود گرديد. ولي هم اكنون بعضي از تقريرات او در دست بستگان نزديك وي موجود است.
 
آقا جمال علاوه بر شركت در درس آخوند خراساني، از درس حاج آقا رضا همداني و سيدمحمدكاظم يزدي نيز بهره جست. همچنين از انفاس ملكوتي شيخ هادي طهراني، آخوند ملاعلي نهاوندي، شيخ محمد بهاري و سيدابوتراب خوانساري نيز استفاده كرد.
 
مدتي هم در سامرا، در درس آيت الله محمدتقي شيرازي شركت نمود و بخش زيادي از تقريرات او را به رشته ي تحرير در آورد و سپس به نجف بازگشت.
 
در سال 1329 ه.ق. آخوند خراساني دار فاني را وداع گفت و سيدجمال الدين كه مدت 10 سال در درس او شركت كرده بود و در درس هيچ كس حاضر نشد تا آن هنگام كه متوجه «آيت الله ميرزاحسين غروي نائيني» گرديد. شركت سيدجمال الدين در درس آيت الله نائيني، عامل بزرگي براي شركت علما و فضلاي حوزه ي علميه ي نجف در درس ايشان شد.
 
شركت او در درس آيت الله نائيني باعث تعجب خيلي از علماي نجف شد، چون او، خود يكي از استوانه هاي حوزه ي نجف بود. درواقع، او به عنوان مشاور علمي نائيني بوده است يعني مرحوم نائيني از وجود ايشان استفاده مي نمود، آنچه مؤيد اين مطلب است اجازه ي اجتهادي است كه مرحوم نائيني به ايشان داده و از ايشان به عنوان حجت الاسلام ياد كرده و اين در حالي است كه مرحوم نائيني چنين عنواني را براي كمتر كسي به كار برده و شايد براي هيچ كدام از شاگردانش به كار نبرده است.
 
پس از رحلت آيت الله نائيني، آيت الله سيدجمال الدين گلپايگاني به تدريس دروس خارج فقه و اصول پرداخت. تعداد زيادي از فضلاي ايراني، نجفي و لبناني در درس او شركت مي كردند كه اكثر آن ها به درجه ي اجتهاد رسيدند.
 
وفات
 
سرانجام آيت الله العظمي حاج سيدجمال الدين گلپايگاني در عصر روز دوشنبه 29 محرم الحرام 1377 ه.ق در 82 سالگي چشم از جهان فاني فرو بست. وي وصيت كرده بودند كه مرا در مقبرةالعلما دفن كنيد. اگر نشد در وادي السلام.
 
وقتي جنازه را به عللي نتوانستند در مقبرةالعلما دفن كنند، آن را به قبرستان وادي السلام آوردند، اما جاي مناسبي پيدا نكردند كه او را دفن كنند، غير از مكاني كه در زمان حياتش هميشه مي آمد و در آنجا مي نشست و فاتحه و دعا مي خواند. از اين رو، ايشان را همانجا دفن كردند.
 
و سلام عليه يوم ولد و يوم مات و يوم يبعث حيا

 منبع : www.abna.ir