به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی، حجت الاسلام والمسلمین رحمانی “سردبیر شبکه اجتهاد” در گفت و گویی به سیاست های پیش روی این شبکه برای سال جاری و آینده پرداخت که متن این مصاحبه را در ذیل می خوانیم:
شبکه اجتهاد سابقه ای ۱۳ ساله دارد و تلاش شده است در حوزه مباحث فقه و دانش های وابسته اطلاعات موجود را در اختیار مخاطبان خود قرار دهد؛ بخش عمده این اطلاعات، اخبار و رویدادهای مرتبط با فقه است و بخش دیگر، اطلاعات علمی می باشد که در مراکز آموزشی و پژوهشی تولید می شود.
شبکه اجتهاد در دوره های مختلف حسب دامنه نیاز مخاطبان، سعی کرده است فعالیت خود را باز تعریف نماید؛ در دوره جدید هم همین رویه دنبال شده است؛ ما تلاش می کنیم که شبکه اجتهاد را به عنوان یک شبکه جامع اطلاعات علمی مرتبط با فقه و دانش های وابسته تعریف و فعالیت های متناسب را طراحی نماییم.
* برنامه های پیش رو چیست و چه تغییراتی ایجاد خواهد شد؟
بی تردید تولیدات شبکه اجتهاد بیشتر خواهد شد؛ فضای فقه در عرصه رسانه، فضای فربه و غنی نیست با اینکه بخش عمده فعالیت حوزه های علمیه در عرصه فقه است اما رویدادهای فقهی قابل توجه برای رسانه ای شدن، چندان رخ نمی دهد.
انتظار از فقه به خصوص پس از انقلاب اسلامی خیلی بالاست اما نهادها و سازمان ها یا حتی مراکز تعریف شده ای که بتوانند به این انتظارات در بخش حاکمیتی یا عمومی با بهره گیری از رسانه پاسخگو باشند و در عین حال، تولیدات فاخری داشته باشند، اندک است.
همایش ها، کنفرانس ها و نشست های بسیاری در عرصه فقه برگزار و منشورات مختلفی نیز عرضه می شود اما به نیازهای فقهی بالفعل جامعه و حاکمیت پاسخ درخور داده نمی شود؛ بر این اساس، اخباری که جهت ارائه در شبکه اجتهاد نهایی می شود، با سختی به دست آمده و گزینش می گردد؛ همین انعکاس اندک، گاهی نیاز به رصد مداوم و ارزیابی پی در پی دارد.
به طور کلی رسانه ها در کشور و به تبع آن رسانه های حوزوی، سیاست زده اند؛ این وضعیت سبب می شود تا در انعکاس رویدادها جهت گیری های خاصی اثر بگذارد؛ اگر شما بخواهید در این شرایط به عنوان یک رسانه علمی فعالیت کنید، محدودیت های فراوانی پیش روی شما خواهد بود. بهترین سیاست برای خدمت به فقه و فقه پژوهان این است که تحت تأثیر جریان های غالب رسانه ای قرار نگیرید؛ اگر چه به کار بستن این نگاه، توأم با دشواری هایی است.
مهم ترین کاری که فعالان رسانه می توانند انجام دهند، این است که اطلاعات صحیح را شناسایی کنند و سپس آن را منتقل نمایند؛ به نظر می رسد بعضی از اطلاعات ساختگی و اطلاع نما است که تحت تأثیر جریان ها و اتفاقات بعضاً شبه سیاسی به وجود می آید و واقعیت ندارد؛ بسیار دشوار است که در دام چنین فضائی رسانه گرفتار نیاید.
* آیا جامعه از فقه فاصله گرفته است؟ وظیفه حوزه و حوزویان در این رابطه چیست؟ و در زمینه جذاب سازی فقه برای مخاطبان عمومی چه برنامه ای دارید؟
در پاسخ به پرسش اول عرض می کنم که اتفاقی نسبت به اصل دین در عرصه اجتماع در حال وقوع است که فقه را هم تحت الشعاع قرار داده و آن اتفاق این است که اندیشه ها، معارف و نظریه های دینی در جامعه حضور کم رنگی یافته اند؛ در مقابل عملکرد دینی به خصوص در بخش مناسک و شعائر در حال رشد بوده و این در واقع یک آسیب جدی است که مجموعه دینداری را مورد هجمه قرار داده است؛ امروزه مباحثی مانند توحید، معرفت صحیح دین و اولیای دین و عمل بر اساس دستورات اخلاقی دین در جامعه با اقبال روبرو نیست.
فقه، بخش نظری و استدلالی دارد و بخشی هم مربوط به ساماندهی عملکردهای مکلفان است. این فقه تا آنجا که مناسک و شعائر نیست، هم در ساحت تولید نظریه و هم در ساحت معرفی و ارائه با غفلت مواجه شده است؛ مثلاً در حوزه شادی، فرهنگ یا کاهش آسیب های زیست جمعی مثل روابط خانوادگی کدام علم از علوم اسلامی قادر است و باید به تولید نظریه بپردازد؟ آیا غیر از فقه دانش دیگری از ظرفیت و مکانیسم کافی جهت حضور در این عرصه برخوردار است؟ حجم نظریه ها در این دانش چه میزان است؟ فتاوای تسهیل کننده و حل کننده به میزانی که در ارتباط با اعمال فردی مطرح شده است چرا در حوزه های اجتماعی مشاهده نمی شود؟
از باب نمونه در جامعه ای که دارای شرایط و حالات مختلفی است، نباید تنها شعائری خاص مورد توجه قرار گیرد؛ مثلاً چرا امروزه به عزاداری و سوگواری با تمام ارزشی که دارد، بیشتر از امور دیگری که آنها هم برای حیات جامعه لازمند توجه می شود؟ چرا درباره شادی فتاوای جدی نداریم؟ چرا فقه شادی، تئوریزه نشده و خروجی های اثربخش در اختیار جامعه قرار نداده است؟ رسانه های حوزوی و فقهی در این باره چه کرده اند؟
برای آشناسازی مردم با حوزه نظری و عملی دین باید از جاذبه های رسانه ای استفاده کرد؛ در جامعه سوژه های فراوانی وجود دارد اما ایده رسانه ای که از جذابیت محتوایی برخوردار باشد، مشاهده نمی شود؛ بخصوص که رسانه می خواهد محتوای غنی را جهت ایجاد تأمل و توجه در مخاطب مطرح سازد و به او اینگونه القا کند که می توان از زاویه دید متفاوت به این موضوعات نگاه کرد.
رسانه می تواند انگیزه، گرایش و نگاه متفاوت برای مخاطب ایجاد کند؛ آنچه رسانه ارائه می کند، از ویژگی هایی اختصاصی بهره می برد؛ برای آن که بتوان از رسانه به عنوان ابزاری جهت ساخت اندیشه و آفرینش جریان استفاده کرد، باید در ابتدا آن را خوب شناخت و از افراد توانمند در این عرصه بهره برد؛ از جمله ابتدائی ترین کارها برای فعالیت در عرصه رسانه، آشنایی با نحوه نگارش و عرضه محتوا در فضای رسانه ای برای پاسخ دهی به نیاز مخاطب است؛ از این نظر رسانه های دینی بسیار ضعیف عمل می کنند. محتوا تنها متن نیست، بلکه فعالیت های چند رسانه ای امروزه با استقبال بیشتری روبرو است که از این توان هم به میزان لازم استفاده نمی شود.