دين پژوهي
نوروز
شنبه 5 فروردين 1391 ارزشها و ضد ارزشهاي عيد نوروز

نويسنده: مرتضي عبدالهي
منبع: كوثر 37 /پايگاه حوزه (www.hawzah.net)



نوروز روز نو، روز تازه و روز جديدي است اول فروردين، روز نوسال جديد آغاز مي گردد و كهنگي سال قبل كه با سرما، خستگي وتكرار كارها و روزها همراه بوده، با نوروز به روز نو و سال جديد كه طراوت طبيعت آن را ترو تازه ساخته تبديل مي گردد. اين روز براي بسياري از ملتها روز عيد محسوب مي شود. عيد به معني بازگشت است كه از ريشه «عود» گرفته شده است.

به گفته راغب اصفهاني عيد به معناي بازگشت به وضعيت مطلوب گذشته است و به روزهاي سرور و شادي نيز گفته مي شود.

عيد يكي از بزرگترين و مهيج ترين مظاهر حيات اجتماعي يك ملت است.

با ما باشيد تا پيرامون عيد بيشتر بدانيد.

اعياد چهار نوع است

اول، اعياد ديني مانند عيد فطر و عيد قربان كه مسلمانان جهان اين روزها را عيد مي گيرند.

دوم، اعياد مذهبي مانند عيد غدير و عيد نيمه شعبان كه شيعيان جشن مي گيرند.

سوم، اعياد ملي مانند روز آزادي و استقلال برخي از ملتها ازچنگ استعمار.

چهارم، عيد طبيعي و تكويني مانند عيد نوروز كه در آغاز بهارو سال نو مطرح مي شود.

در اسلام روزهايي به عنوان عيد اعلام گرديده است كه مهمترين آنها عبارتند از: اول شوال(عيد فطر)، دهم ذي الحجه(عيد قربان)،هيجدهم ذي الحجه(عيد غدير)، بيست و هفت رجب(روز مبعث)و جمعه وتمام اين روزها به نوعي بازگشت به خويشتن و احساس مسووليت و به انگيزه تحول و انقلاب دروني است نه صرف شادي و شادماني.

بنابراين عيد نه جامه رنگارنگ پوشيدن است كه اين عيد كودكان است. نه شربت و شيريني و غذاهاي متنوع خوردن است كه اين عيدشكمبارگان است. نه به سياحت و تفرج بي محتوي پرداختن است كه اين عيد ولگردان است. نه بي بندوباري و هرزگي و عياشي كردن است كه اين عيد بوالهوسان است. نه قاه قاه خنديدن و همديگر را به مسخره گرفتن است كه اين عيد غافلان است و نه سبزه روياندن وسفره هفت سين چيدن و آتش بازي كردن است كه اين عيد خرافه پرستان است.

هيچ كدام از اينها مفهوم عيد از ديدگاه اسلام نيست كه عيداسلامي براي موفقيت در راه انجام وظيفه و تطهير نفس و تصفيه جان از ناپاكيها و تمرين صبر و استقامت و شكستن غرور و خودخواهي است.

و اگر بخواهيم عيد نوروز براي ما يك عيد واقعي باشد بايد به ارزشهاي اسلامي اين عيد كه در سايه تعاليم اسلامي رنگ ديني پيداكرده توجه نموده و از ضد ارزشهاي عيد كه احياي ارزشهاي جاهلي واز سنتهاي دوران آتش پرستي است دوري نماييم در اين جا مروري داريم به ارزشها و ضد ارزشهاي عيد نوروز.

نظافت و خانه تكاني

از ارزشهاي عيد نوروز نظافت و خانه تكاني است كه مردم قبل ازرسيدن سال نو تحولي در زندگي خود ايجاد مي كنند و با خريد لباس نو تغيير ظواهر زندگي نشاط خاصي را به زندگي خود مي دهند.

غسل عيد

از امام صادق(ع)روايت شده كه فرمود: در نوروز غسل كن وتميزترين لباسهاي خود را بپوش و به بهترين عطر خود را خوشبو كن و اين روز را روزه بگير.

و به استناد اين دستور بسياري از فقها همچون: مرحوم نائيني،صاحب جواهر، آيت الله حكيم و امام خميني(ره)غسل روز عيد نوروز رابه عنوان يك تكليف مستحبي و يك دستور اخلاقي و بهداشتي موردتوصيه قرار داده اند.

نماز عيد

شيخ طوسي(ره)فرموده است: نماز ظهر و عصر روز نوروز را كه خواندي چهار ركعت نماز با دو سلام(دو ركعت دو ركعت) مي خواني ركعت اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» ركعت دوم پس از حمد ده بارسوره «كافرون » ركعت سوم پس از حمد ده بار سوره «توحيد»

ركعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس » و «فلق »

(معوذتين). و در پايان نماز سجده شكر بجاآور و در آن دعاكن تاخداوند گناهان 50 ساله ات را ببخشد.

نظافت و لباس تميز

نظافت و رعايت بهداشت و نيز پوشيدن لباس تميز و استفاده ازعطر و بوي خوش در صورت امكان از وظايف اخلاقي و اجتماعي نوروزاست. از امام صادق(ع)نقل شده است كه فرمود: «و البس انظف ثيابك و تطيب باطيب طيبك »

تميزترين لباست را بپوش و با بهترين عطرت خود را خوشبوي ساز.

ديد و باز ديد

يكي از ارزشهاي عيد نوروز ديدوبازديد از بستگان، دوستان،همسايگان و بزرگان شهر و روستااست و ديدار جمعي از مصيبت ديدگان در سال گذشته.

در اين ديدوبازديدها از غمها و مشكلات يكديگر آشنا مي شوند. چه بسيار كدورتهايي كه در اين ايام با نگاهي دوباره فرو مي ريزد وبه عشق و محبت مبدل مي گردد و به قول حافظ:

درخت دوستي بنشان كه كام دل به بارآرد نهال دشمني بركن كه رنج بي شمار آرد

در اين رابطه امام خميني(ره)در يك سفارشي مي فرمودند: در ايام نوروز به مريضخانه ها برويد و احوال اينها را بپرسيد.

هديه و عيدي

هديه و عيدي دادن از رسوم معمول عيدهاست و در ميان مردم معمول بوده است. در روايتي آمده است كه شخصي هديه اي براي امام علي(ع)آورد و عرض كرد: اين هديه به مناسبت نوروز است. حضرت فرمود: «نيروزناكل يوم » ; هر روز براي ما نوروز و روز نوي است.

اي خواجه چه جويي زشب قدر نشاني هرشب شب قدر است اگر قدر بداني

آقاي رحيميان در كتاب سايه آفتاب مي نويسد: در روز عيد نوروزبه خدمت امام خميني(ره)رسيديم. حضرت امام با نشاطتر از روزهاي گذشته و متبسم و با قباي نو وارد شدند و به افراد حاضر چندبار«مبارك باشد.» گفتند. سپس خودشان سراغ سكه هاي يك ريالي راگرفتند و در كف دست قرار دادند. افراد حاضر نيز بعد از دست بوسي هر كدام چند عدد برداشتند. مشابه اين برنامه در نوروزسالهاي ديگر نيز تكرار مي شد.

منتهي در اين باب مي بايست از افراط و تفريط و اجحاف و تكلف خودداري شود و شرايط اقتصادي افراد و جامعه اسلامي بايد موردتوجه قرار گيرد.

توجه به قرآن

حضور قرآن به صورت ثابت و گسترده در آداب اجتماعي نوروز به گونه اي كه قرآن اين كتاب آسماني مسلمانان، امروز جزو يكي ازاركان سفره عيد است و نيز قرائت قرآن و بوسيدن آن در ساعات تحويل سال از جمله آداب سال تحويل است.

دعا

براي روز اول سال، دعا و درخواست خير وبركت، موفقيت و سعادت و بالاخره تقاضاي تعالي و رشد فضايل انساني از جمله آداب اين روز مقرر گرديده است.

علامه مجلسي(ره)خواندن اين دعا را در نوروز مناسب دانسته است:

«اللهم هذه سنه جديده و انت ملك قديم اسالك خيرها وخيرمافيها و اعوذبك من شرها و شرمافيها و استلفيك موونتها وشغلها يا ذالجلال و الاكرام.»

بارالها! اين سال جديد است و تو خدايي ازلي و قديم هستي. خيراين سال و خير آنچه را در اين سال پيش مي آيد، از تو خواستارم واز شر اين سال و شرآنچه در اين سال پيش خواهد آمد، به تو پناه مي برم...

محدث قمي رضوان الله عليه براي هنگام تحويل و لحظه حلول سال جديد اين دعا را از برخي بزرگان نقل كرده است:

«يا محول الحول والاحوال حول حالنا الي احسن الحال.»

روزه گرفتن

روزه گرفتن در عيد نوروز يكي ديگر از دستورهاي اسلامي مطلوب ومستحب در اين روز است. امام صادق(ع)با عبارت «تكون ذلك اليوم صائما» آن را بيان داشته است. امام خميني(ره)و سيد محمد كاظم يزدي و بسياري از فقهايي كه بركتابهاي آنان حاشيه نوشته اند،روزه گرفتن مستحبي نوروز را مورد سفارش و تاييد قرار داده اند.

زيارت اهل قبور

رفتن به زيارت اهل قبور در آغازين روزهاي سال نو و نيزبرگزاري مراسم تحويل سال در كنار قبور شهداء از ديگر آداب ديني نوروز است.

تشرف و حضور در اماكن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزاري مراسم تحويل سال نو در آن مكانها نيز از جمله آداب نوروز مي باشد.

و بسياري از ارزشهاي مثبت ديگر.

البته در حواشي اين عيد باستاني خرافاتي وجود دارد كه بايدزدوده شود. همچون مراسم چهارشنبه سوري و آتش افروزي، ترقه بازي،هفت سين، شب نشيني ها و تشكيل جلسات آلوده اي كه بسياري از مردم به بهانه شبهاي عيد در عيش و نوش و بي خبري به سر مي برند.

جلساتي كه در آن پر است از زمينه هاي گناه: اختلاط محرم ونامحرم. آن هم با شرايط مبتذل، پخش موسيقي هاي مبتذل، مسابقه خودنمايي و تفاخر درلباس و زينت، ريخت و پاش و اسرافكاري وبسياري از ضد ارزشهايي كه در اين ايام مطرح مي شود.

در خاتمه لازم است به نكاتي چند توجه شود:

1- هر تشكيلاتي در پايان سال حساب كار خود را مي كند و به بررسي كم وكاستيها و ضعفها و قوتها مي پردازد. لازم است ماهم به حساب خود برسيم و يك بازنگري همه جانبه به گذشته خويش داشته باشيم. شخصي در روز عيد نوروز مي گفت: اين روز را به شما تبريك و تسليت مي گويم. تبريك به جهت فرصتي جديد كه خدا به شما داده وتسليت براي از دست دادن فرصتهايي كه داشته اي.

2- بايد از گذران عمر و زمان و طبيعت درس گرفت. طبيعت بيدارشد و فعاليتش را دوباره آغاز كرد آيا ماهم بيدارشديم، آيادرماهم تحول ايجاد شد؟ خانه ها از گردوغبار و آلودگيها پاكسازي شد، آيا قلبهاي ما نيز از زنگارهاي گناه و رذايل اخلاقي پاكسازي شد...؟

3- بايد توجه نمود كه در سال جديد چه طرحي براي خودسازي خويش داريم؟