به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، یکی از بخشهای اصلی دفتر که به نوعی تابلو، ویترین و خروجی تولیدات علمی، پژوهشی و ترویجی دفتر محسوب میشود، مؤسسه بوستان کتاب است که با هدف نشر و گسترش علوم و معارف دینی و ارزشهای انقلاب اسلامی برای 3 گروه عمومی، تخصصی و کودک و نوجوان فعالیت میکند.
مؤسسه بوستان کتاب در رأس ناشران دینی ایران و به سبب تعداد آثار منتشر شده و برگزیدگی، جزء 3 ناشر بزرگ ایران است. با توجه به اینکه در چند سال اخیر دفتر تبلیغات اسلامی سیاست مسئلهمحوری را در پیشگرفته است، محمدباقر انصاری «رئیس مؤسسه بوستان کتاب و مدیر نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی» در گفت و گو با خبرنگار ما به این موضوع و نقش این مؤسسه در پیشبرد این سیاست پرداخته است که متن این گفت و گو را در ذیل میخوانیم:
* برای شروع گفت و گو از تعداد چاپ نخست و بازچاپهای مؤسسه بوستان کتاب و نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بگویید. آیا این آمار برای شما راضیکننده است؟
در نشر پژوهشگاه، آنچه طبق رویه دیدهایم، هرسال نزدیک به 100 پژوهش برای چاپ و نشر به اداره نشر پژوهشگاه ارجاع میشود که با توجه به آغاز و فرجام ارجاع و تأمین بهموقع کاغذ و گلاسه، نزدیک به 80 درصد آنها آمادهسازی، چاپ و نشر میشود. سال گذشته نیز در نشر پژوهشگاه 73 عنوان چاپ نخست و 27 عنوان بازچاپ داشتیم که در مقایسه با سالهای قبل، آمار بسیار خوبی است و البته راضیکننده میباشد.
در خصوص مؤسسه بوستان کتاب، اما مسئله کمی تفاوت میکند؛ هر سال نزدیک به 1000 پژوهش برای بررسی، چاپ و نشر به دبیرخانه شورای کتاب این مؤسسه ارجاع میشود که با نظر به جدید بودن و میزان نیاز جامعه به آنها و تناسب ماهوی، انتخاب میشوند و برای آغاز فرایند آمادهسازی، در اختیار مدیریت تولید قرار میگیرند. سال گذشته با همه مشکلاتی که بر سر راه تأمین کاغذ و مواد اولیه چاپ بود و البته و متأسفانه همچنان ادامه دارد، 63 عنوان چاپ نخست و 93 عنوان نیز بازچاپ داشتیم؛ ششماهه اول امسال البته با تغییر استراتژی که در پیش گرفتیم، وضعیتمان بهتر شده است و 40 چاپ نخست و 70 بازچاپ داشتهایم و امیدوارم تا پایان سال این آمار به 80 چاپ نخست و 200 بازچاپ برسد.
* نظرتان درباره رویکرد جدید دفتر تبلیغات اسلامی و مسئلهمحوری سیاستها و اقدامهای آن چیست؟
بنده معتقدم نگاه و رویکرد همیشگی دفتر تبلیغات اسلامی مسئلهمحوری و عمل بر مبنای نیازها و اقتضائات زمان و مکان بوده است و این اختصاص به زمان حال ندارد.
تاریخ نشان داده است که هرگاه کاستی و خلائی در جامعه دیده شده است یا آنکه قرار بوده گرهی از گرههای کشور در حوزههای مختلف فرهنگی، اعتقادی و پژوهشی گشوده شود، آنجا دفتر تبلیغات اسلامی حاضر بوده است و اگر این روزها بیشتر بر زبان میآید، به سبب نقش حساستر دفتر تبلیغات اسلامی در برهه زمانی پیش رو، و نیاز به شکلگیری سازمان برنامه و نظم و انسجام در سیاستگذاری و اجرا است.
اصلاً قرار نیست وقتمان را برای راههای رفته یا کارهای موازی بگذاریم، قرار نیست به اصطلاح «صفرپژوهی» کنیم و قرار نیست توجیه کنیم، قرار است با نگاه علمی و بر اساس نیازهای روز کشور، مسئلهیابی و مسئلهپژوهی کنیم و با تبدیل آنها به اصل و پارادایم، مبانی اعتقادی، فرهنگی و حکومتی خود را تقویت کنیم. از همین رو است که دفتر تبلیغات اسلامی نماد روشنفکری حوزه میشود.
دفتر تبلیغات اسلامی چشمان باز نظام بر روی حساسترین مسائل فرهنگی و اعتقادی کشور است. بنابراین اگر دیدهها خوب و بهجا منتقل شوند، مغز و ذهن، بهتر و درستتر تصمیم میگیرند، ضمن آنکه از هدررفت سرمایهها و بیتالمال هم خواهد کاست.
* به نظرتان جایگاه مؤسسه بوستان کتاب در این سیاست و نگرش کجا است؟
ارجاع نزدیک به 1000 پژوهش به دبیرخانه شورای کتاب مؤسسه، فرصت بسیار خوبی برای انتخاب بهترین پژوهشها، بر اساس همان رویکرد مسئلهمحوری است. منتها یک مشکل وجود دارد و آن اینکه مؤسسه بوستان کتاب، هرچند وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی است، اما از نظر مالی خودگردان می باشد و توان آمادهسازی، چاپ و نشر بسیاری از این آثار را ندارد.
هر چند این آثار در پاسخ به مسئلههای موجود شکل گرفتهاند، به سبب هزینههای بالا، مؤسسه پا پس میکشد و عذرخواه نشر این آثار میشود یا آنکه در بهترین شرایط در سیری زمانی با اولویتدهی به آنها بهتدریج در پی نشر این آثار بر میآید و طبیعی است گاه آن قدر زمان به فرسایش طولانی میشود که هم داد پژوهشگر را در میآورد و هم دیگر مسئله، مسئله نیست، و این البته یکی از آسیبهای خودگردانی مؤسسات فرهنگی، از جمله مؤسسه بوستان کتاب است. این ظرفیت را شورای راهبری قطبهای فکری- فرهنگی دفتر تبلیغات اسلامی هم کشف کرده است؛ بنابراین امکان و فرصتی فراهم آورده است تا از این دست آثار هم به شرط تناسب و هماهنگی با سیاستهای اعلامی قطب ها، حمایت شود.
این، اتفاق و فرصت بزرگی است که به مؤسسه بوستان کتاب کمک میکند با رصد پژوهشهای رسیده و سنجش آنها با سیاستهای قطبهای فکری و فرهنگی، به نشر آثاری که مسئلهمحور هستند، کمک کند و به نوعی از مهجوریت آثار درخور بکاهد.
* میتوانید بگویید دقیقاً این فرصت چگونه ایجاد میشود؟
آثار بیرونی پس از ارزیابی اولیه در دبیرخانه شورای کتاب مؤسسه و سپس داوری ارزیابان شورا، چنانچه از نصاب لازم برخوردار باشند و البته با سیاستهای اعلامی قطبهای فکری- فرهنگی دفتر تناسب داشته باشند، برای دبیرخانه شورای قطب ارسال میشوند. در شورای قطب نیز پس از بررسی بر اساس میزان قطبیبودن و در چارچوببودن پژوهشها، بین 50 تا 100 درصد در تأمین و پرداخت هزینههای چاپ و نشر، حمایت میشوند. این هزینههای پرداختی نیز پس از تولید کتاب و فروش کامل آنها، بر اساس همان میزان و نسبت، با دفتر تسویه میشوند. در واقع وام هادی و بسیار خوبی است که از تولیدکننده و ناشر هدفدار به نفع پاسخگویی به نیازها و مسائل مبتلابه کشور حمایت میکند.
* با توجه به خودگردانبودن مؤسسه بوستان کتاب آیا نگاه شما برای انتشار آثار صرفاً اقتصادی است؟ نگاه اقتصادی به انتشار آثار تا چه اندازه در راستای مسئلهمحوری است؟
هر ناشر یک تعداد کتاب خوشفروش دارد که گردش مالی بالایی دارد؛ مانند کتابهای درسی حوزوی و دانشگاهی که ناشر از محل گردش بالای این کتابها روی کتابهای ارزشمند دیگری که گاه گردش مالی پایینتری دارند، سرمایهگذاری میکند. مؤسسه بوستان کتاب در حال حاضر کتابی دارد که در سال گاه تا 20000 نسخه از آن منتشر میشود و کتابی هم دارد که در سال 100 نسخه هم فروش ندارد.
نمیتوانیم تنها به سمت کتابهای به اصطلاح بازار، پرفروش و خوشفروش برویم. مؤسسه سیاستگذاری و نگاه و اهداف فرهنگی بلندتری هم دارد. بنابراین تلاش میکنیم نگاه اقتصادی را در کنار نگاه فرهنگی و جریانساز خود داشته باشیم.
یادمان باشد استقبال خوب مخاطبان، همیشه هم به معنی سطحیبودن آثار نیست؛ گاه به معنی نیاز مخاطبان و عطش آنها برای برآوردن آن است، بنابراین اگر هدفگذاری بهدرستی رخ دهد، نگاه اقتصادی با رویکرد مسئلهمحوری نه تنها منافاتی نخواهد داشت، بلکه عین آن خواهد بود. امیدوارم با فرصتی که قطبهای فکری و فرهنگی در اختیار مؤسسه بوستان کتاب گذاشته است، بتوانیم بیشتر از آثار فاخر مهجور حمایت کنیم و این چتر حمایتی، روز به روز گستردهتر شود.
* با توجه به اینکه مسئلهمحوری در دفتر تبلیغات اسلامی به معنی پاسخگویی به مسائل و نیازهای علمی و فرهنگی جامعه است، آیا تولید آثار مسئلهمحور از فروش و مخاطب بیشتری در جامعه برخوردار خواهد بود؟ به عبارت دیگر، نسبت تولیدات مسئلهمحور و رغبت مخاطب به هزینهکردن برای دریافت پاسخ به مسائل خود چیست؟
مسلماً اگر چیزی پاسخدهنده به نیازهای جامعه باشد، از آن استقبال میشود؛ ولی معمولاً نیازها هم میتوانند از سوی خواص مطرح شوند و هم عامه مردم؛ بنابراین رویکرد مذکور 2 شکل خواهد داشت: اگر مسئلهای که پاسخ داده میشود، طیفش عام باشد یا در سطح قرار داشته باشد، به شرط برخورداری از زبان متناسب، مسلماً به سبب دامنه مخاطبان بیشتر، اقبال بیشتری هم از آن انتظار میرود؛ ولی مسئلهای که بنیادی است و برای خواص جامعه و مراکز علمی پژوهشی خاص و در لابراتوار و آزمایشگاه و در محیطی بسته تولید میشوند، پاسخی هم که به آن داده میشود بسیار خاص خواهد بود و به سبب داشتن دامنه مخاطبان محدودتر، اقبال و استقبال و بنابراین در نگاه اقتصادی گردش مالی کمتری خواهد داشت؛ در عین حال که مورد نیاز است. اینجا در مخاطبسنجی، تبدیل سطح و زبان، معنا و ضرورت پیدا میکند. به تجربه، تصور میکنم و احتمال میدهم در حوزه سبک زندگی و تعمیق باورهای دینی که به بدنه جامعه نزدیکتر است، آثاری که حمایت میشوند، اقبال و استقبال بیشتری به همراه داشته باشند.