پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی
جایگاه سیاسی عالِم دینی در دو مکتب اخباری و اصولی موضوع اندیشه سیاسی
موضوع پژوهش حاضر، بررسی تحول و تطوری است که در فقه امامیه به گفتمان ولایت فقیه منجر شد. نویسنده با بررسی تطبیقی دو مکتب اخباری و اصولی در فقه امامیه، بر آن است تا جایگاه سیاسی عالِم دینی را در این دو مکتب معرفی کند. از آن‌جا که نظام سیاسی کنونی جمهوری اسلامی مبتنی بر گفتمان ولایت فقیه است، اهمیت این اثر در بازخوانی میراث اسلامی، خود را به خوبی نشان می‌دهد.
عنوان اثر:جایگاه سیاسی عالِم دینی در دو مکتب اخباری و اصولی
نویسنده: سیدمحسن آل سید غفور
موضوع:اندیشه سیاسی
زبان: فارسی
سال نشر: 1384
تیراژ: 1200
تعداد صفحات :311ص
تعداد جلد: 1ج
نوبت چاپ:دوم
سال نشر:1386
ناشر: بوستان کتاب قم
فهرست مطالب کتاب
• فصل اوّل: مقدمه‌ای بر آغاز داستان عقل و نقل در اسلام
• فصل دوم: سیر تاریخی مکتب اخباری و اصولی
• فصل سوم: مبانی معرفتی دو مکتب اخباری و اصولی
• فصل چهارم: اختیارات سیاسی عالمان دینی در دو مکتب اخباری و اصولی
• خاتمه: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
• فهرست‌ها
• کتاب‌نامه
موضوع اثر و اهمیت آن
موضوع پژوهش حاضر، بررسی تحول و تطوری است که در فقه امامیه به گفتمان ولایت فقیه منجر شد. نویسنده با بررسی تطبیقی دو مکتب اخباری و اصولی در فقه امامیه، بر آن است تا جایگاه سیاسی عالِم دینی را در این دو مکتب معرفی کند. از آن‌جا که نظام سیاسی کنونی جمهوری اسلامی مبتنی بر گفتمان ولایت فقیه است، اهمیت این اثر در بازخوانی میراث اسلامی، خود را به خوبی نشان می‌دهد.
برجستگی‌های اثر نسبت به آثار مشابه
با پیروزی انقلاب اسلامی و به تَبَع آن حاکمیت یافتن اصولیون، آثار برجسته و خوبی دربارۀ پیوند فقه و سیاست و جایگاه سیاسی عالِم دینی در بحث از «ولایت فقیه» پدید آمده، اما این بررسی‌ها عمدتاً به دلیل افول و شکست مکتب اخباری در این حوزه صورت نپذیرفته است. پژوهش حاضر علاوه بر بررسی آثار مبانی فقهی مکتب اخباری در عرصه سیاسی، با نگاهی مقایسه‌ای به هر دو مکتب اخباری و اصولی در مورد سیاست و جایگاه سیاسی عالِم دینی بحث کرده که از این حیث، در مقایسه با آثار مشابه متمایز است.
روش تحقیق و شیوه ارائه مطالب
روش تحقیق در این اثر، توصیفی - تحلیلی است. نویسنده در این پژوهش علاوه بر بهره‌گیری از منابع اصلی و کهن، از فقها نیز بهره جسته است.
نتیجۀ اثر
در کتاب حاضر، مبانی معرفتی مکتب اخباری براساس منابع فقهی کتاب، سنت، اجماع و عقل، و نظریه‌های فقهی آنان در مورد استنباط احکام فقهی و سیاسی از این منابع، و این‌که در مکتب اخباری چنین استخراجی ممکن نیست و آنان ناتوان از این امرند که جایگاه سیاسی خاصی برای عالِم دینی در مقایسه با سایر انسان‌ها در نظر بگیرند، مورد بررسی قرار گرفت.اما با بررسی مبانی معرفتی مکتب اصولی براساس منابع یاد شده، امکان استخراج احکام فقهی و سیاسی از نظر اصولیون پدیدار می‌شود. بر این اساس، آنان با استفاده از روش اجتهاد و تقلید، جایگاه سیاسی خاصی را به عالِم دینی در مقایسه با سایر انسان‌ها می‌بخشند. پیروزی مکتب اصولی بر مکتب اخباری که احیای اجتهاد و تقلید را در پی داشت، به گسترش حوزه اختیارات و اقتدار عالِم دینی در عرصه سیاست منجر شد.
مباحث اصلی اثر
پژوهش حاضر شامل یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه می‌باشد.در فصل اوّل، به دو مکتب عقل‌گرای معتزله و نقل‌گرای اشعری و نظر تشیع به عقلو نقل اشاره می‌شود.در فصل دوم، اهل حدیث با عنوان اخباریان قدیم و اصحاب اصول از آغاز غیبت کبری تا زمان شیخ مرتضی انصاری مورد بررسی قرار می‌گیرد.در فصل سوم، نظر دو مکتب عقل‌گرای معتزله و نقل‌گرای اشعری نسبت به منابع فقهی کتاب، سنت، عقل و اجماع، و تأثیر هر کدام از این منابع بر سیاست و جایگاه سیاسی عالِم دینی مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این فصل، هم‌چنین به مسئله روش در مکتب اصولی به‌عنوان «اجتهاد و تقلید»، در تقسیم سیاسی انسان‌ها اشاره می‌شود.در فصل چهارم پس از آن‌که این نکته به اثبات می‌رسد که مکتب اخباری جایگاه سیاسی خاصی برای عالِم دینی در نظر نمی‌گیرد، شئون عالِم اصولی با عناوین «احکام و فتاوای سیاسی» و «ولایت سیاسی» همراه با شواهد تاریخی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
منبع:
پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
آثار علمی, آثار پژوهشی, سیدمحسن آل سید غفور
|