اذعان بايد داشت ظرفيت و قابليت نهفته در ملاكات هنوز به صورت كامل در اصول شناخته و در فقه استحصال نشده است، آنچه رخ داده و در جريان است فراتر از فعال شدن بخشهايي از اين مبحث و يا بهرهگيري نسبي از آن در استنباط نيست.
كتاب ملاكات احكام و شيوههاي استكشاف آن سعي كرده است تا ضمن پرداختن به سير تاريخي بحث در بين اهل سنت و شيعه و ارائه نمونههايي از مباحث آن و تحولاتي كه طي قرنها ايجاد شده به شيوه برخورد قرآن و همچنين سنت و روايات اهلبيت(ع) با علل و ملاكات نيز توجه كند. در ادامه به مباني ملاكات احكام و اختلافاتي كه ميان اصوليان و فقيهان و حتي متكلمان شيعه و سني وجود دارد پرداخته و به روشهاي استكشاف ملاك و منقح كردن قواعد آن، از قبيل علت، تنقيح مناط، قياس و استقرا نيز توجه كرده است و مسائل و مشكلات اين موضوعات را واكاوي و بررسي نموده است.