به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی ( تبلیغ نیوز )، کمیسیون «امام حسن عسکری (ع) و شیعیان» در حاشیه همایش بین‌المللی «سیره و زمانه امام حسن عسکری(ع)» به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع) در تالار امام حسین(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

هیأت رئیسه این کمیسیون سید حسین فلاح زاده، سیدمحمود سامانی و حجت الاسلام سید ناصر موسوی بودند.

احمد فلاح زاده در ارائه مقاله «گونه شناسی جامعه امامیه عصر امام حسن عسکری (ع)؛ در موضوع امامت» اظهار داشت: از دوره امام جواد(ع) به بعد در جامعه شیعه دچار تحولاتی می شود، این تحولات برای جامعه آن دوره جدید بوده است و شکل گیری مسائل نو، فضا را تغییر می دهد.

وی افزود: امام هادی(ع)، امام حسن عسکری را مخفی نگه می داشت لذا بعدها برخی گروه های شیعه معتقد بودند که امام حسن عسکری(ع)، امام نیست!

این پژوهشگر تصریح کرد: هر گروه از شیعیان با روشی به امام بعدی معتقد می شدند، گروهی بر اساس نص و اعتقادی می پذیرفتند، عوام دنبال نص نبودند و می خواستند از امام کرامت ببینند یا خبری غیبی از ایشان بشنوند، برخی دیدگاه سیاسی به امام داشتند و عده ای می خواستند ببینند که صاحب بیت پس از امام هادی(ع) کیست.

وی ادامه داد: ضروری است تا از ابزارهای روانشناسی، مردم شناسی، زبان شناسی و ... برای فهم جامعه زمان امام حسن عسکری(ع) استفاده کنیم.

در ادامه مقاله «مناسبات امام حسن عسکری(ع) با شیعیان ایران و چالش های پیش رو» از سوی سید محمود سامانی ارائه شد.

وی درباره چالش های ارتباط امام یازدهم با شیعیان ایران اظهار داشت: امام به دلیل تحت کنترل بودن محدودیت ارتباط داشت و دستگاه خلافت به ایشان حساس بود. برخی وکلای خائن و فرصت طلب، در ارتباط مردم با امام چالش و بحران ایجاد کرده بودند. ناشناخته بودن امام از دیگر چالش ها بود چون امام هادی(ع) نتوانسته بود موضوع امامت فرزندش را تبیین کند. دوری و پراکندگی کانون های امامت در ایران و تردید شیعیان درباره برخی وکلا از دیگر چالش ها بود. از سوی دیگر با اینکه امام حسن عسکری(ع) در عهد تجزیه و عدم تمرکز عباسی ها امامت را عهده دار شدند اما حکمرانان مناطق مختلف، فعالیت های شیعیان را برنمی تافتند و ارتباط امام با شیعیان آسان نبود.

فرزانه حکیم زاده در ارائه مقاله «مناسبات امام حسن عسکری (ع) با شیعیان قم» گفت: قم جایگاه خاصی در روایات شیعه دارد و این شهر مرکز علمی در آخر الزمان است.

وی درباره پیشینه تشیع در شهر قم گفت: در قرن اول، خاندان اشعری که از علما بودند، وارد قم شدند و از آن زمان، قم به مرکز علم تبدیل شد.

این پژوهشگر افزود: قم پیش از هجرت حضرت معصومه(س) نیز جایگاه والایی داشته است، بیشترین ارتباطات امام یازدهم با علمای قم بود و برترین اصحاب ایشان در شهر قم حضور داشتند. در زمان امام حسن عسکری(ع) شهر قم نیمه مستقل بود و در مقابل حاکمان جور مقاومت می کرد؛ حتی در دوره ای والی آن را از شیعیان منصوب کردند.

وی ادامه داد: به دلیل شدت خفقان در سامرا، از مهمترین راه های ارتباط شیعیان قم با امام یازدهم، نامه نگاری بود و تعداد زیادی از 137 نامۀ امام حسن عسکری(ع) متعلق به شیعیان قم است. برخی از این نامه ها ارتباط با علما و برخی ارتباط با مردم عادی است. لذا این ارتباطات باعث می شود علمای بزرگی در قم تربیت شوند و این شهر جایگاه بالایی از لحاظ علمی داشته باشد.

در ادامه مقاله «سازماندهی سیاسی - اجتماعی تشکیلات شیعه در سیره امام حسن عسکری (ع)» از سوی سیده زهرا محمدی» ارائه شد.

محمدی گفت: امام برای حفظ شیعه از روش های متفاوت استفاده می کرد برای نمونه در نامه ها از یک قلم استفاده نمی کرد و به شیعیان می فرمود که اگر در بازار من را دیدید سلام ندهید.

وی افزود: ایجاد شبکه ارتباطی وکالت، نیابت و نقابت، تربیت نیروی انسانی علمی ـ سیاسی و بسترسازی تشکیلاتی شیعیان برای دوره غیبت (مثل؛ تماس غیر مستقیم شیعیان با امام حسن عسکری(ع)، اثبات امام مهدی(عج) برای شیعیان، معرفی ایشان برای خواص، تبلیغ اندیشه مهدویت و بشارت ظهور)، اقدام به حل چالش ها و بن بست های اجتماعی، فعالیت های سیاسی و رفتارهای سری برای حفظ تشکیلات شیعه با بهره مندی از تقیه، بهره گیری از آگاهی غیبی برای اثبات امر امامت و رهبری الهی و زدودن غبار تردید از قلب شیعیان، ایجاد شبکه مکاتباتی و ارسال نامه، حمایت مادی از شیعیان در راستای حفظ تشکیلات شیعی، توجه به تأمین منابع مالی نمایندگان تشکل ها و تشویق و تقویت رجال سیاسی در حمایت از تشکیلات و آرمان های شیعه، برخی از راه های سازماندهی شیعیان در سیره امام یازدهم بود.

همچنین، مقاله «عملکرد سیاسی و فرهنگی زنان راویتگر عصر امام حسن عسکری(ع)» از سوی نجمه صالحی ارائه شد.

صالحی گفت: مورخان کمتر به شیعیان و زنان می پرداختند لذا درباره این موضوع با کمبود منابع مواجه هستیم. به همین دلیل برای بررسی موضوع به تفاسیر، تراجم و کتاب های رجال رجوع کردم.

وی با بیان اینکه 5 تن از زنان از راویان حدیث امام حسن عسکری(ع) بودند، افزود: امام یازدهم به دلیل اختناق و حصر، هفته ای دو بار در سامرا باید اعلام حضور می کرد، لذا اصحاب و مردان نمی توانستند با ایشان دیدار کنند اما حساسیت نسبت به زنان کمتر بود و زنان با ایشان دیدار می کردند به همین دلیل زنان نقش پررنگی در روایت و انتقال احادیث ایشان داشتند.

این پژوهشگر افزود: زنان در دوران اهل بیت(ع) به دنبال شناخت حجت خدا، تشخیص وظیفه و اقدام عملی بودند و در عصر امام حسن عسکری(ع) زنان حافظ اسرار امامت، عهده دار اعلام ولادت امام مهدی(عج) به شیعیان خاص و پنهان کردن این سر از اغیار بودند.

در ادامه، سیدحسن قریشی کرین به ارائه مقاله «نقش احمدبن اسحاق قمی (وکیل امام حسن عسکری(ع) در گسترش تشیع» پرداخت و گفت: قم از شهرهای کهن ایران است و با توجه به آثاری که از این شهر کشف شده، حتی از کاشان نیز کهن تر است.

وی درباره سکونت اشعریان در قم گفت: اشعریان از کوفه به قم آمدند و به مرور زمان بر این شهر به مدت 280 سال حاکم شدند و خدمات ارزنده ای داشتند.

این محقق درباره شخصیت احمدبن اسحاق قمی گفت: ایشان از اصحاب و وکیل امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری(ع) بوده و حتی امام زمان(عج) را درک کرده است.

وی با بیان اینکه احمدبن اسحاق قمی، مسجد امام حسن عسکری(ع) را در قم تأسیس کرد، افزود: خانه احمدبن اسحاق محل رفت و آمد علما و قم بود و مردم وجوهات شرعی را به ایشان می دادند. وی از سوی امامان از نظر مالی و علمی توثیق شده و مورد اعتماد بوده است.

قریشی کرین با اشاره با حضور فرقه های گوناگون در عصر احمدبن اسحاق قمی، گفت: دوران احمدبن اسحاق قمی فرقه ها و گروه های مختلف وجود داشتند و حتی شیعیان سی بار شورش کردند. احمدبن اسحاق قمی با گروه های منحرف مثل واقفیه و غالیان، گفتگو و آنها را هدایت می کرد و برای تنویر و روشنگری آنان تلاش های زیادی کرد.

در ادامه مقاله «مشاغل اصحاب امام حسن عسکری (ع)» از سوی زهرا زارعی ارائه شد. او گفت: اسلام کار و اشتغال را از واجبات و ضروریات زندگی معرفی می کند. در قرآن به برخی مشاغل انبیا اشاره شده و اهل بیت(ع) در دوران های مختلف مشغول به کار بودند و اصحاب را به کار تشویق می کردند.

وی وزارت، مشاغل تولیدی، بازرگانی، صنعت گری و کارهای خدماتی مثل کتابت و معلمی را از مشاغل اصحاب امام حسن عسکری(ع) معرفی کرد و افزود: برخی از اصحاب به بهانه شغل خود، با امام ارتباط برقرار می کردند.

حجت الاسلام محمدسعید نجاتی در ارائه مقاله خود با عنوان «امام حسن عسکری (ع)‌ و فریضه خمس»، با بیان اینکه  خمس، سازمان وکالت را ایجاد کرد، اظهار داشت: روایات خمس نسبت به زکات کمتر است چون مبحث خمس چون بار سیاسی داشت و باعث تقویت امام می شد.

وی درباره تفاوت دیدگاه اهل سنت با شیعه درباره خمس گفت: اهل سنت خمس را مخصوص غنائم جنگی می دانند اما از دیدگاه شیعه خمس مخصوص خمس نیست و همه مردم باید آن را بپردازند. از سوی دیگر در دوره ای از حیات ائمه(ع) اشاره پراکنده ای به خمس شده اما از دوران امام باقر(ع) به بعد این امر نهادینه شد.

حجت الاسلام نجاتی عنوان کرد: سه تن از وکلای مهم ائمه(ع) درباره خمس خیانت کردند و این باعث ایجاد بی اعتمادی در بین شیعیان شد.

وی با بیان اینکه امام حسن عسکری(ع) جایگاه محوری در بحث خمس دارد، افزود: از امام یازدهم هشت روایت درباره خمس وجود دارد و ایشان تأکید می کنند که خمس واجب است و دامنه آن بر تمام درآمدها شامل می شود.

در پایان حجت الاسلام والمسلمین سید قاسم رزاقی در ارائه مقاله «مناسبات اجتماعی در عصر  امام حسن عسکری(ع)» اظهار داشت: اصل رفتار ائمه(ع) بر مدارا و پرهیز از اختلاف افکنی بوده است همچنین در عمل و گفتار  با مباحث انحرافی مقابله می کردند.

وی درباره برخورد امام یازدهم با فرقه ها و گروه های مذهبی و دینی گفت: ایشان در برخورد با فتحیه به دنبال هدایت آنان بود. واقفیه را لعن می کرد و با آنان برخورد شدید داشت. همچنین برخورد شدید و جدی با غالیان از سوی امام را شاهدیم. درباره صوفیه امام حسن عسکری(ع) تأکید می کرد که آنان منحرف هستند و رفتارهای ناشایستی دارند. ناصبی ها انحراف داشتند و عملاً اهانت می کردند، به همین دلیل برخورد امام با آنان شدید بود. از سوی دیگر در تعامل با غیر مسلمانان امام حسن عسکری(ع) بر زندگی مسالمت آمیز و جلب قلوب آنان تأکید می کرد.