به گزارش پایگاه خبری دفتر تبلیغات اسلامی ( تبلیغ نیوز )، کرسی ترویجی «نمایه سازی ماشینی متون علوم اسلامی» با حضور علی میرعرب به عنوان «ارائه دهنده» و حسین حسن زاده به عنوان «ناقد» به همت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

میرعرب با بیان این که نمایه سازی از نظام های سازمان دهی دانش به شمار می رود که پیشینه کاربرد آن، طولانی است، اظهار داشت: منظور از نمایه، فهرست سازمان یافته مدخل هایی (Entry) است که به منظور کمک به استفاده کنندگان در جایابی دقیق اطلاعات یک مدرک ساخته می شود.

وی گفت: منظور از نمایه، کلمه یا کلماتی است که نشان دهنده مفاهیم اصلی یک مدرک برای آسان سازی بازیابی اطلاعات باشد؛ بنا بر این تعریف، فهرست نویسی و رده بندی نیز از مصادیق نمایه شمرده می شوند. بر پایه این تعریف از نمایه، نمایه سازی عبارت از فرآیند توصیف و ارائه یک مدرک در قالب اصطلاحات برگرفته از محتوای موضوعی مدرک است. این نظام سازمان دهی، شکل ها و الگوهای گوناگونی در ادوار گوناگون داشته و در روزگار حاضر نیز با پیشرفت های رخ داده در حوزه هوش مصنوعی و متن کاوی، شکل های نوی از نمایه سازی ماشینی با استفاده از الگوریتم های خاص، در حال انجام و پیگیری است.

مدیر گروه اشاعه اطلاعات و دانش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: نمایه سازی ماشینی نیز بر گونه هایی است؛ برخی از نمایه سازی های ماشینی به گونه استخراجی و برخی دیگر به شکل انتصابی یا تخصیصی است. در نمایه سازی استخراجی، کلمات با عبارات موجود در متن استخراج می شود؛ ولی در نمایه سازی انتصابی، هر اصطلاحی که می خواهد اختصاص یابد، پرونده ای از کلمات یا عباراتی ایجاد می کند که به نظر می رسد، بارها در مدارک تکرار شده اند و نمایه سازان انسانی نیز آن اصطلاح را به مدارک اختصاص خواهند داد. این نوع از پرونده ها، مثلاً برای اصطلاح «باران اسیدی» باید عباراتی چون: باران اسیدی، نزولات آسمانی اسیدی آلودگی هوا، دی اکسید سولفور و مانند آن را در بر داشته باشد.

وی با اشاره به الزامات نمایه ماشینی افزود: تعیین واژگانی که ماشین باید به منزله نمایه استخراج کند، از جمله این الزامات به شمار می رود که باید پژوهشگران و خبرگانی واژگان نمایه ای که ماشین باید از متون مقالات استخراج کند و آن را واژه کلیدی (نمایه) تشخیص دهد، تعیین کنند؛ به این معنا که باید واژگان نمایه ای و واژگان خنثا و غیرنمایه مشخص شوند تا ماشین هر واژه را به صرف بسامد زیاد در متن نمایه نشمرد.

میرعرب، وجود متخصصی برای اصلاح واژگان استخراج شده ماشین را از دیگر الزامات مذکور دانست و اظهار داشت: متخصصان باید نتیجه کار ماشین را اصلاح کنند؛ به این گونه که از یک سو نمایگان استخراج شده ماشین را از دید صحت و دقت بسنجند و از سوی دیگر، واژگانی که ماشین آن را نمایه تشخیص نداده، معیّن کنند.

وی با بیان این که از دیگر الزامات نمایه ماشینی، اتصال اصطلاح نامه به واژگان استخراج شده ماشین است، گفت: نیاز به کارشناسان خبره ای است که بر اساس یک اصطلاح نامه معتبر بتوانند واژگان استخراج شده ماشین را نظم منطقی بخشند و از میان این واژگان، مترادفات و مرتبطات را به هم اتصال دهند. در این مرحله، ماشین هم کمک ناظر خواهد بود.

مدیر گروه اشاعه اطلاعات و دانش پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: مزایای این شیوه نمایه سازی عبارت اند از: ارتباط مقالات بر اساس کلیدواژگان به کاررفته در آن، امکان عرضه نتایج دقیق تر و مرتبط با واژه جست وجو، کاهش نتایج ناخواسته، کاهش ریزش کاذب اطلاعات (دستیابی به نتایج صحیح بیشتر)، امکان معرفی مقالات مرتبط، ایجاد درختواره هایی در موضوعات گوناگون از واژگان استخراج شده ماشین و امکان اتصال متن مقالات به آن، و • افزایش رتبه پایگاه در موتورهای جست وجو و افزایش ورود کاربران از موتورهای جست وجو به پایگاه.