پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - پژوهشکده فلسفه و کلام/اندیشه کلامی سید مرتضی

اندیشه کلامی سید مرتضی

اسعدی، علیرضا؛ سید مرتضی؛ تهیه‌کننده: پژوهشکده فلسفه و کلام؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، تابستان 1391، 408ص رقعی.

سید مرتضی ابوالقاسم علی بن ابواحمد الحسین معروف به سید مرتضی از دانشمندان نام‌آور شیعه است که دارای جامعیت علمی کم‌نظیری بود و در علوم متعددی چون فقه،‌ اصول، کلام، ادبیات و... تبحر داشت. در فقه وی را در شمار پیشگامان روش اجتهادی نام می‌برند. درباره جایگاه فکری و کلامی وی، همین بس که در علم کلام و مناظره، وی را جانشین استادش، شیخ مفید، دانسته‌اند که این تخصص وی در برخی آثارش نمود یافته است.
با وجود جامعیت علمی وی، آنچه نویسنده در کتاب حاضر در پی آن است، بررسی و تبیین اندیشه‌های کلامی سید مرتضی است. اثر حاضر درصدد آشناساختن علاقه‌مندان به تراث فکری شیعه، با اندیشه سید مرتضی در حوزه‌های اصول فکری و اعتقادی آن‌هم از منظر دانشمندی شیعی است. در حوزه گرایش کلامی وی، هرچند عده‌ای او را دارای گرایش معتزلی دانسته‌اند، نویسنده کتاب آن را نمی‌پذیرد. وی بر آن است که شیعه در کلام روشی دارد که ممکن است در برخی شاخصه‌ها با معتزله مشترک باشد، لکن این اشتراک دلیل بر گرایش آنان به معتزله و تأثیرپذیری از معتزلیان نیست.
سید مرتضی در باب معرفت‌شناسی، دارای اصولی است: اولاً، او وجود علم و شناخت را امری بدیهی می‌داند. وی علم را به ضروری و اکتسابی تقسیم می‌کند. حس و عقل و نقل از راه‌های معرفت و ادراک به شمار می‌روند. سید مرتضی دلالت عقل را از دلالت دیگر منابع قوی‌تر می‌داند و معتقد است که هرگاه در مسئله‌ای امکان بررسی عقلی نباشد و عقل راهی برای کشف حقیقت نداشته باشد، باید به نقل رجوع کرد؛ مانند مباحث مربوط به حیات پس از مرگ. در باب وجودشناسی، سید مرتضی «وجود» را «الثابت العین» و عدم را «المنتفی العین» تعریف کرده است. او همچنین قائل به حدوث عالم است.
در مبحث خداشناسی، از نگاه سید مرتضی خدا «نظر» در طریق معرفتش را بر کسی که عقل او را به کمال رسانده، واجب کرده است و دلیل این وجوب را عقلی می‌داند و بر این اساس، اعتقاد تقلیدی به خدا، امری کافرانه است. سید مرتضی یگانه‌راه شناسایی خدا را استدلال از راه حدوث اجسام و نظایر آن می‌داند. وی مباحثی هم در باب صفات و اسمای الهی دارد. او معتقد است که باید ماهیت را از واجب تعالی نفی کرد.
یکی از مباحث انسان‌شناسی، ماهیت و حقیقت انسان است که در آن اختلاف‌نظر وجود دارد. سیدمرتضی این بحث را در مباحث تکلیف آورده است. به عقیده وی، مکلف همان زنده (حیّ) است و زنده همین مجموعه‌ای است که مشاهده می‌شود و مراد از حی، اجزا و ابعاض نیست، بلکه همه مجموعه‌ای است که مشاهده‌اش می‌کنیم و همه احکام به آن تعلق می‌گیرد.
در باب پیامبرشناسی، از استدلال سید مرتضی برمی‌آید که شناخت مصالح و مفاسد جز با بعثت پیامبران ممکن نیست. وی نص و اعجاز را از راه‌های شناخت پیامبر می‌داند.
در باب امامت، وی امامت را «ریاسة فی الدین بالاصاله لابالنیابة عمن هو فی دارالتکلیف» می‌داند. سید مرتضی وجود رئیس و امام را در هر زمان لازم می‌داند و برخی از مهمترین صفات امام از نظر او عبارتند از: عصمت، منصوص بودن، علم به شئون سیاست و شجاعت.
سید مرتضی در باب معادشناسی، موضوع وعد و وعید را مطرح و تعریف کرده است. وعد و وعید به دو قسم سمعی و عقلی است. وی بر آن است که با اقدام کردن به اعمال، استحقاق مدح، ثواب، شکر، ذم، عقاب و عوض حاصل می‌شود. از لابه‌لای سخن سید مرتضی برداشت می‌شود که انسان در آخرت روح و جسم دارد و هر دو مورد محاسبه قرار می‌گیرند.

منبع:

تاریخ خبر: 1395/6/7 يكشنبه

تعداد بازدید کل: 1114 تعداد بازدید امروز: 1


امتیاز دهی

بيشتر

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

معناشناسی شناختی و معرفی اجمالی نظریه NSM

علوم شناختی دین (CSR) و کمک به اصلاح باورهای دینی

مطالب مرتبط

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.