به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی در این نشست تخصصی پژوهشگران به بررسی مستندات علمی فرضیه "وجود احادیث مشترک شیعه و سنی در باب معاملات"، پرداختند. این نظریه با تمرکز بر کتاب "تذکرة الفقها" علامه حلی، درصدد اثبات اشتراکات فقهی بین مذاهب اسلامی است.
تبیین نظریه: احادیث مشترک فریقین در معاملات
حجت الاسلام هادی مصباح، ارائه‌دهنده این نظریه، با اشاره به تأکید بزرگان شیعه مانند آیت‌الله بروجردی و استاد واعظ‌زاده بر اشتراکات فقهی فراوان بین شیعه و اهل سنت، به تبیین یافته‌های خود پرداخت.
وی با تمرکز بر کتاب "تذکرة الفقها" علامه حلی، حداقل ده مورد از احادیث مشترک بین فریقین را در حوزه معاملات که مستند چندین مسئله فقهی است شناسایی و تحلیل کر. بر اساس این پژوهش، هرچند الفاظ روایات گاه متفاوت است، اما دارای محتوای یکسانند و در استنباط احکام فقهی مورد استناد هر دو مذهب قرار گرفته و فتاوای فقهی هماهنگی را به دنبال داشته است.
مصباح این یافته‌ها را مستند علمی برای فرضیه مطرح شده از سوی برخی علما که مشترکات بین فریقین فراوان است، دانست و به عنوان گامی علمی در جهت تقریب مذاهب اسلامی و تقویت گفت‌وگوی فقهی مطرح کرد.
نقدهای مطرح شده و پاسخ ارائه‌دهنده
در ادامه، حجت‌الاسلام والمسلمین ربانی به عنوان ناقد، در چند محور به بررسی این نظریه پرداخت:
1. شیوه علامه حلی در کتاب‌های فقهی: ناقد معتقد بود بررسی دقیق‌تر روش علامه حلی در "تذکرة الفقها" و مقایسه آن با آثار دیگر وی مانند "منتهی المطلب و مختلف الشیعه" ضروری است.
2. تفاوت مفهوم "سنت" در شیعه و اهل سنت: از آنجا که سنت در نزد اهل سنت شامل گفتار و رفتار پیامبر(ص)، صحابه و تابعین می‌شود، اما در شیعه تنها به معصومین(ع) اختصاص دارد، این تفاوت می‌تواند در نتایج پژوهش تأثیرگذار باشد.
3. روایات خاص اهل سنت: برخی روایات تنها در منابع اهل سنت یافت می‌شوند و نقل آنها توسط علمای شیعه لزوماً به معنای پذیرش محتوای آنها نیست.
4. نیاز به تحلیل بیشتر: ناقد پیشنهاد کرد پس از شناسایی احادیث مشترک، استدلال و تحلیل عمیق‌تری برای تقویت نظریه ارائه شود.
در پاسخ، حجت الاسلام مصباح تأکید کرد که هدف این پژوهش، صرفاً شناسایی و استخراج احادیث مشترک بوده و تحلیل استنادات فقهی می‌تواند در مرحله بعدی انجام شود. وی همچنین اذعان داشت که تفاوت تعریف "سنت" در دو مذهب، تأثیری در نتیجه نهایی ندارد، چرا که محور بحث، احادیثی است که هر دو طرف آنها را معتبر می‌دانند. وی افزود ارائه معرفی کتاب تذکرة الفقها و روش علامه حلی چون در منابع پرداخته شده در نوشتار بیان ایده نیامد است ولی در کرسی به آن اشاره شد.
خروجی نشست: گامی به سوی تقریب مذاهب
در پایان، ناقد و ارائه‌دهنده بر مفید بودن این پژوهش برای تحقیقات آینده در حوزه فقه مقارن تأکید کردند. این نظریه می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای مطالعات بعدی در جهت کاهش اختلافات فقهی و تقریب دیدگاه‌های شیعه و اهل سنت مورد استفاده قرار گیرد.
این نشست علمی، با استقبال پژوهشگران و اساتید حوزه فقه مقارن روبه‌رو شد و امید است ادامه چنین پژوهش‌هایی بتواند زمینه‌ساز همگرایی بیشتر بین مذاهب اسلامی باشد.