برای شروع بحث لطفا بفرمایید شاخه اخلاق زیست پزشکی چگونه به وجو آمد ؟

اخلاق زیست پزشکی یکی از شاخه های اخلاق کاربردی، و بلکه مهم ترین شاخه این رشته است. برای معرفی این شاخه باید با پیشینه اخلاق کاربردی آشنا شویم. ریشه پیدایش مباحثات مربوط به اخلاق کاربردی به اصطلاح جدید، به رسوایی  اخلاقی پزشکان نازی در جنگ جهانی دوم بر می گردد که نتایج مکتوب و انتشار یافته این مباحثات در دهه 1970میلادی  بروز یافت و  در این دهه بود که این رشته پژوهشی به صورت رسمی آغاز شد.

همانطور که مستحضرید بسیاری از داروها و درمان های پزشکی ابتدا باید بر روی یک آزمودنی آزمایش شود تا عوارض آن شناسایی گردد. علم پزشکی به این نتیجه رسیده بود که می تواند آزمایشات پزشکی خود را بر روی حیوانات  انجام دهد. برای این کار موش را که از نظر بیولوژیکی شبیه ترین حیوان به انسان است را انتخاب کرده و آزمایشات خود را بر روی آن شروع کردند.

اما از آنجایی که موش با تمام شباهت هایش تفاوت های زیادی با انسان دارد، این ایده شکل گرفت که آزمایشات پزشکی خود را بر روی انسان انجام دهند.

بعد از پایان جنگ جهانی دوم مشخص شد نازی ها پزشکان خود را به اردوگاه های اسرای جنگی فرستاده و از زندانیان برای انجام آزمایشات پزشکی استفاده می کرده اند. پس از شیوع این خبر، دادگاه هایی برای رسیدگی به این امر و محاکمه پزشکان در شهر نورمبرک تشکیل شد که به محاکمات "نورمبرک" معروف گشت. در این محاکمات پزشکان در برابر اتهامات خود چنین پاسخ دادند که: پزشکی علمی است که برای سلامت انسان ها تلاش می کند و ما برای حفظ سلامت کل بشریت، عده معدودی راکه تهایتا محکوم به مرگ بودند را فدای سلامتی جامعه بشری کردیم. آنها با این پاسخ نوعی تقدس نیز برای عمل خود قائل شدند.

بعد از این ماجرا این معمای اخلاقی به وجود آمد که: «آیا پزشکان حق دارند برای رفاه، آسایش وسلامت انسان های بیشماری جان انسان های محدودی را به خطر بیندازند؟».

در پاسخ این سئوال نظرات متفاوتی که غالبا در نفی این عمل بود مطرح شد.  مثلاً گروهی این نظر را پذیرفتند که پزشکان حق انجام آزمایشات پزشکی بر روی انسان های دیگر را ندارد مگر اینکه فرد مورد آزمایش رضایت آگاهانه از این امر داشته باشد. که البته به نظر می رسد اسلام حتی با رضایت آگاهانه نیز اجازه چنین عملی را نمی دهد مگر اینکه شرایط بسیار زیادی تحقق یابد.

بعد از مطرح شدن این مسائل، مسئله حقوق اخلاقی حیوانات مورد توجه قرار گرفت. طرفداران حقوق حیوانات با مطرح کردن عوارضی که آزمایشات پزشکی می تواند بر زندگی حیوانات ایجاد کند، دستکاری زندگی عادی حیوانات را برای رسیدن به اهداف علمی- پزشکی، عملی غیر اخلاقی دانستد. آنها معتقد هستند آزمایشات پزشکی نظم زندگی حیوانات را برهم زده و آسایش آنان را از بین می برد اما به دلیل اینکه نمی توانند از خود دفاعی داشته باشند و احساسات خود را بیان کنند محکوم به تسلیم هستند.

بنابراین سئوال دیگری نیز به وجود آمد که: « آیا پزشکان حق دارند برای کسب تجربه و دریافت اطلاعات پزشکی آزمایشات خود را بر روی حیوانات بی دفاع انجام دهند!؟»

پس از آن انجام آزمایش بر روی گیاهان و خلاصه دست کاری و تصرف بشر در طبیعت به بحث اخلاقی گذاشته شد، و به همین ترتیب رفته رفته بحث های اخلاق کاربردی در عرصه های مختلف زیست محیطی رو به گسترش نهاد.

چه ارتباطی میان بیوتکنولوژی و  اخلاق زیست پزشکی وجود دارد؟

بیوتکنولوژی یا همان فن آوری زیستی دانشی ابزاری است که به سرعت در حال پیشرفت است، تا جایی که قرن پیش رو را بعضی ها قرن بیوتکنولوژی نامیده اند. این فن آوری در کنار فواید عظیم و بی شماری که برای آن می شمارند و از آن انتظار دارند، اگر شرایط اخلاقی را مغفول بگذارد می تواند خطر ها و فجایعی به مراتب سهمگین تر از  فاجعه پزشکان نازی به وجود بیاورد. امروزه بحث مخاطرات و ریسک های پیش بینی ناپذیر این فن آوری در میان پژوهشگران اخلاق کاربردی، بسیار جدی است.

 اگر از ادعاهای عجیب و پرطمطراق دانشمندان بیوتکنولوژی درباره شبیه سازی انسان و ایجاد تغییر های شگرف در ژنوم انسانی بگذریم (که واقعاً اندیشه های اخلاقی را میخکوب می کند!)، این دانشمندان، هم اکنون با دستکاری ژنتیکی گیاهان و حیوانات و محصولات تغییر یافته ای را به وجود آورده و می آورند. کسانی که در دنیا دغدغه اخلاق را دارند هشدار می دهند که این عمل ممکن است موجب برهم زدن روند طبیعی چرخه حیاط موجودات زنده شود  که بدون شک عوارض جبران ناپذیری بر روی حیاط طبیعی همه موجودات زنده از جمله انسان خواهد گذاشت.

مسئله اصلی اخلاق زیست پزشکی چیست و بیوتکنولوژی چه ارتباطی با این مسئله دارد؟

اخلاق زیست پزشکی یا بایو مدیکال اتیکس عمدتاً به بحث های مربوط به تحقیقات پزشکی مربوط می شود که امروزه بیوتکنولوژی به عنوان ابزاری کارآمد در خدمت این تحقیقات قرار گرفته است. تحقیقات پزشکی هم عرصه درازدامنی است که از تحقیقات مربوط به تشخیص هویت و تشخیص جرم در پزشکی قانونی،‌ تا پژوهش های مربوط به حاملگی و باروری مصنوعی، و تا پژوهش هایی که به منظور انتخاب جنسیت و سایر خصوصیت های جنین انجام می شود، را دربر می گیرد. دانشمندان و محققان بیوتکنولوژی در عرصه تحقیقات پزشکی، فعلی اختیاری به نام " آزمایش بر روی انسان، گیاه، حیوان، و سایر موجودات زیستی" انجام می دهند. و می دانیم که هر گونه فعل اختیاری انسان در معرض حکم  اخلاقی قرار دارد، یعنی قابل ارزیابی اخلاقی است و  می تواند خوب، بد، یا مثلاً مباح باشد. اینجا است که پای مباحث علم اخلاق به این حوزه باز می شود.

با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.

انتهای پیام/ 115